3 min

In de collectie van het Regionaal Archief worden verschillende officieel ogende certificaten uit de jaren 1827-1834 bewaard die bewijzen zouden zijn van grondbezit in het Centraal-Amerikaanse land Poyais. Alleen: dat land bestond helemaal niet. De papieren werden verkocht door oplichter Gregor MacGregor. Deze Poyais-zwendel staat bekend als een van de brutaalste oplichtingszaken uit de geschiedenis.

Een certificaat voor 400 acres in het verzonnen land Poyais. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Cacique van Poyais

Gregor MacGregor was een Schotse soldaat en avonturier. Hij vocht in de jaren 1812-1820 in Latijns-Amerika en sloot zich daar onder meer aan bij de onafhankelijkheidsstrijd van Venezuela tegen de Spanjaarden. In april 1820 was hij aan het hof van de koning van de Miskitokust, een gebied langs de oostkust van het huidige Nicaragua en Honduras. In ruil voor rum en juwelen schonk die koning MacGregor een groot stuk land, dat vooral bestond uit ondoordringbare jungle. MacGregor noemde het land Poyais.

Portret van Gregor MacGregor in de National Portrait Gallery in Londen. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Toen hij in 1821 terugkeerde naar Groot-Brittannië, beweerde Gregor MacGregor dat de koning van de Miskitokust hem tot ‘Cacique van Poyais’ had benoemd. Cacique was een Spaanse term voor opperhoofd. MacGregor gedroeg zich zelfs alsof hij een vorst was. Hij beschreef Poyais als een land van mogelijkheden: een ontwikkelde kolonie met een gemeenschap van Britse kolonisten, een gezond klimaat en vruchtbare grond, en een hoofdstad met boulevards, een kathedraal, een bank, een operahuis, een parlementsgebouw en een koninklijk paleis waar MacGregor zetelde als Cacique.

Afbeelding van Poyais in een uitgebreide gids met beschrijving van het fictieve land uitgegeven door MacGregor. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Alleen jungle

Vanuit kantoren in onder meer Londen en Edinburgh begon hij vervolgens land te verkopen in Poyais. Later gaf hij ook staatsobligaties uit. Investeren in Poyais werd erg populair. Honderden mensen staken hun spaargeld erin. MacGregor wierf bovendien kolonisten om Poyais te bevolken. Meer dan 250 mensen emigreerden in de jaren 1822-1823 naar het verzonnen land, waar ze alleen onbewoonbare jungle en moerassen aantroffen. Minstens 180 van hen overleefden het niet; minder dan vijftig keerden terug naar Groot-Brittannië. Toch bleef het vertrouwen in MacGregor ook daarna groot. Hij herhaalde de zwendel in Frankrijk, en nadat hij daar in het nauw was gekomen opnieuw in Londen en in 1834 in Edinburgh.

Het wapen van Poyais op een van de certificaten, gedragen door inwoners van Poyais en eenhoorns. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

De handtekening van Gregor MacGregor en een ‘officieel’ watermerk in het papier. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Familie De Lange opgelicht?

Ook de prominente Alkmaarse familie De Lange lijkt in de oplichterij te zijn getrapt. In het familiearchief worden in ieder geval maar liefst 24 certificaten bewaard van landbezit in het fictieve Poyais, variërend van driehonderd tot duizend acres (ongeveer 120 tot 400 hectare). De oudste stammen uit 1827/1828, maar de meeste behoren tot de certificaten die MacGregor in 1834 vanuit Edinburgh uitgaf. De familie moet in de veronderstelling zijn geweest duizenden hectare land in Poyais te hebben bezeten. En de De Langes waren niet de enigen: ook in de Collectie Aanwinsten van het Regionaal Archief worden verschillende van zulke bewijzen van land in Poyais bewaard. Van die certificaten is niet bekend wie de eigenaar was.

Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Publicatiedatum: 27/08/2024