Noord-Holland kent veel plaatsen met bijzondere namen. Van sommige is de oorsprong snel vast te stellen, bij andere is het nodig om wat dieper te graven in het verleden. In deze serie verhalen onderzoeken we elke maand een andere regio van onze provincie, om achter de herkomst van de lokale plaatsnamen én bijnamen van de inwoners te komen. Deze maand: Alkmaar en omstreken.
>Sint Willibrordus in Heiloo vormde sinds de oprichting in 1929 een besloten wereld waar psychiatrische patiënten mochten rekenen op de hulp van katholieke broeders. Vandaag de dag is er, naast 250 patiënten, ook het Willibrordus Business Centrum te vinden.
>Pure ontspanning: de wind door je haar, frisse lucht opsnuiven, weg van de drukte en prachtige nieuwe plekjes ontdekken. Dat is wat wandelen met een mens kan doen. Toch is wandelen door de eeuwen heen lang niet altijd een uitje geweest. Vaak was het zelfs pure noodzaak.
>Ten zuiden van Heiloo bevindt zich de grootste Mariabedevaartplaats van Nederland: Onze Lieve Vrouwe ter Nood. De geschiedenis van de bedevaart naar deze plek gaat zeker terug tot het begin van de 15e eeuw. Tot het complex behoort een bron die geneeskrachtig water zou bevatten. Deze Runxput dateert mogelijk van veel langer geleden.
>De naam Heiloo (Heilegenlo, Heiligelo) wijst op de aanwezigheid van een heilig woud, wat reden geweest kan zijn om hier al vroeg een kerk te stichten. Volgens een overlevering wordt de kerk in verband gebracht met de komst van de Angelsaksische missionaris Willibrord, die een bron liet ontspringen toen er gebrek aan drinkwater was. Er is echter geen enkele reden om aan te nemen dat dit wonder zich afspeelde in Heiloo en ook niet dat het verband hield met een kerkstichting daar. Pas in de 14e eeuw werd dit wonder verbonden aan Heiloo. Het is zelfs niet uitgesloten dat toen de Runxputte in Oesdom (het huidige Kapel, tussen Heiloo en Limmen) bedoeld werd. Het Willibrordspatrocinium in Heiloo werd in ieder geval pas vrij laat vermeld, namelijk in 1455.
>Soms kom je als archeoloog fenomenen tegen waar je je geen raad mee weet. Naarstig op zoek naar vergelijkbare vindplaatsen probeer je het mysterie te ontrafelen. Dit overkwam de archeologen van het Amsterdams Archeologisch Centrum in Heiloo in 2005. De restanten van een cirkel van twintig palen tekenden zich af in het gele zand. Zou het een rituele cirkel zijn zoals het Engelse Stonehenge en hebben we hier dus te maken met een soort Woodhenge?
>In juni en juli 2005 is er archeologisch onderzoek gedaan in de gemeente Heiloo. Het plan voor een nieuwbouwwijk zou namelijk de bodem verstoren door bijvoorbeeld het leggen van funderingen, kabels en leidingen en het slaan van heipalen. De vondsten die bij de opgravingen tevoorschijn zijn gekomen dateren uit de middeleeuwen en nieuwe tijd. Hiertoe behoren voorwerpen die wellicht om symbolische redenen onderin waterputten waren geplaatst. Deze worden nu bewaard in Huis van Hilde.
>Een lange straatweg voert langs een witte dorpskerk, zakelijk gemeentehuis, winkels en appartementen, gevolgd door een parkachtig bos. Gelijktijdig aan de bosrand als in de open ruimte van een weiland staat daar als bij toverslag een imposante witte stolpboerderij met grijs-zwart pannendak. Onwillekeurig wrijf je met de hand over de ogen. Is dit een sprookje of staat die prachtstolp daar werkelijk bos en wei te domineren?
>Was de vondst van de vroegmiddeleeuwse waterputten bij Heiloo al een verrassing, nadere beschouwing van de archeologische vindplaats heeft nog een unieke vondst opgeleverd. Uit een van de putten kwam de kop van een houten afgodsbeeld tevoorschijn.
>Bij archeologisch onderzoek in Zuiderloo, een nieuwe wijk aan de zuidkant van Heiloo bij Limmen, kwamen vroegmiddeleeuwse waterputten naar boven. Er werden drie boerderijerven gevonden. “Een verrassende vondst die werd gedaan dankzij goed archeologisch speurwerk”, vertelt Rob van Eerden provinciaal archeoloog Noord-Holland en projectleider bij Huis van Hilde.
>Het landgoed Ter Coulster midden in Heiloo kent een lange geschiedenis die zeker teruggaat tot de 14e eeuw. In 1404 wordt het Huis ter Coulster voor het eerst genoemd. Het is dan in het bezit van een zekere Willem van der Coulster. Een eeuw later laat Gerrit van Zuylen van Nijevelt een nieuw en luisterrijk huis bouwen nadat het oude is verbrand. In de 18e eeuw raakt het kasteel in verval en in 1788 wordt het gesloopt. In 1808 laat een nieuwe eigenaar op de grond van Ter Coulster een landhuis bouwen maar ook dit bestaat niet meer, het wordt halverwege de 19e eeuw afgebroken. Landgoed Ter Coulster is nu een landschappelijk parkbos met twee boerderijen. In het voorjaar geven de bloeiende stinsenplanten het bos een kleurig aanzien.
>In het uitbreidingsgebied Zuiderloo werden in het voorjaar van 2011, voorafgaand aan de bouw, archeologische onderzoekingen gedaan door Diachron die een nieuw beeld geven van de bewoningsgeschiedenis van de strandwal waarop Heiloo is gelegen.
>Schuin tegenover Huis Nijenburg aan de Kennemerstraatweg te Heiloo ligt de Kattenberg. Het is een favoriete plek voor bruidsreportages, sportliefhebbers en dagjesmensen. In een ver verleden vonden hier talrijke openluchtmeetings plaats. Vele generaties zullen de Kattenberg echter vooral associëren met minder welvarende tijden, waarin een bezoek aan de Mont Mauw het hoogtepunt vormde van menige zomervakantie.
>Al meer dan zeshonderd jaar heeft het heiligdom ’Onze Lieve Vrouw ter Nood’ bij Heiloo een grote aantrekkingskracht op mensen. Jaarlijks komen nog steeds rond de 10.000 mannen, vrouwen, kinderen, katholieken en niet-katholieken, naar deze bijzondere plaats. Het heiligdom is aan Maria toegewijd en velen ervaren haar heilzame aanwezigheid op dit verborgen plekje in Noord-Holland.
>Om versnippering van het landgoed Nijenburg tegen te gaan en als familiebezit veilig te stellen had Pieter van Foreest in 1913 land en goed ondergebracht in de Naamloze Vennootschap Maatschappij Nijenburg tot Exploitatie van Onroerende Goederen te Heiloo. De exploitatie van de bossen en de tuinbouwgrond gaf aanvankelijk een aanmerkelijke opbrengst, maar naarmate de belangstelling voor het bosrijke Heiloo als woonstede groeide werd het steeds aantrekkelijker stukken van het landgoed als bouwgrond te verkopen. In het begin van de jaren twintig reserveerde jonkheer Herpert van Foreest als directeur van de NV Nijenburg een serie bouwkavels voor de bouw van vier houten blokhuizen: De Specht aan de Heerenweg en Blockhove, De Lutine en het huis van Stet aan de Kennemerstraatweg.
>