De Kattenberg in het Heilooërbos is eeuwenoud. In het verleden werd aangenomen dat het om een grafheuvel uit de bronstijd ging. Omdat er nooit archeologisch onderzoek heeft plaatsgevonden is hiervoor geen enkel bewijs. De zandheuvel is naar alle waarschijnlijkheid omstreeks 1707 ontstaan bij het uitgraven van de vijvers en grachten rondom Huis Nijenburg. De overtollige grond werd aan de westzijde van de oude Rijksstraatweg gedeponeerd die eveneens behoorde tot het uitgestrekte Landgoed Nijenburg.

Het Landgoed en Huis Nijenburg – de naam herinnert aan het middeleeuwse kasteel Nieuwburg te Oudorp – waren eeuwenlang in bezit van de familie Van Foreest. In 1966 kwamen grond en opstallen in handen van de Vereniging tot Behoud van Natuurmonumenten.

Religieuze en politieke samenkomsten

Vanaf het begin van de twintigste eeuw waren de Kattenberg en het grote speelveld het toneel van vele propagandabijeenkomsten. Van rood tot liberaal kwamen partijen, groepen en bewegingen naar de Kattenberg. Het Leger des Heils hield in de jaren dertig elke zondagmorgen een spirituele openluchtsamenkomst. De heilsoldaten zongen er onder begeleiding van trompet en tamboerijn geestelijke liederen en legden getuigenissen af hoe zij tot het geloof waren bekeerd. Minstens zo spiritueel waren de zendingsfeesten van Tasikmalaja en Taoebonto, georganiseerd door de afdelingen Alkmaar en Heiloo van de Nederlandse Zendingsverenigingen.

De afdeling Noord-Holland van de Bond voor Staatspensionering organiseerde eveneens openluchtmeetings, de Geheelonthouders Vereeniging hield er jaarlijks bijeenkomsten om de afschaffing van alcoholische dranken te propageren en de Internationale Anti-Militaristische Vereeniging belegde massaal bezochte antimilitaristische meetings.

Dag van de Arbeid

In de jaren dertig kleurde het rode vaandel van de socialisten het bleekveld bij de Kattenberg. De Alkmaarse SDAP-afdeling en de Alkmaarse Bestuurdersbond vierden er de Dag van de Arbeid – een viering waarvan men zich nog nauwelijks een voorstelling kan maken. Vanaf de Gewelfde Steenenbrug trok een stoet met vaandels en vlaggen naar de Algemene Begraafplaats waar rode tulpen werden gestrooid op de graven van overleden partijgenoten. Daarna wandelde het gezelschap door het Heilooërbos naar de Kattenberg. Hier voerden de jonge socialisten van de Arbeiders Jeugd Centrale spelen en dansen uit naar voorbeeld van de landelijke rituelen rond de Paasheuvel bij Vierhouten.

Schoolreisjes

De grootste faam genoot de bekende berg in het Heilooërbos echter als een uitgelezen plek om te spelen en te verpozen. Uitstapjes van ouden van dagen en schoolreisjes leidden geregeld naar de Kattenberg. Zo was de zandheuvel op een mooie zomerdag het reisdoel van een Schager schoolreisje. De kinderen droegen niet-knellende schoenen, hadden voor een hele dag foerage bij zich en een fles ranja om de dorst te lessen.

Na aankomst op het Alkmaarse station voerde de stadswandeling door het Victoriepark, de Langestraat, het Ritsevoort en langs de Cadettenschool naar het Heilooërbos waar de kinderen al spoedig het heuveltje en de zware lindeboom in het vizier kregen. “De Kattenberg, de Kattenberg”, schreeuwden de kinderen van verre, alsof zij de Acropolis voor zich zagen opdoemen. Met moeite kreeg men de Schager schooljeugd hier weg, waarna koers werd gezet naar het klooster in Egmond-Binnen om vervolgens weer terug te wandelen naar het punt van vertrek in Alkmaar.

Vakantieoord

In het verlengde van groepsuitjes en schoolreisjes was de Kattenberg tot ver in de jaren zestig voor vele gezinnen een vast onderdeel in de grote zomervakantie. Deze werd in de naoorlogse decennia meestal thuis en in de omgeving doorgebracht. Voor een vakantie elders ontbraken de financiële middelen en het strand, het Pesiebad en de Kattenberg vormden aantrekkelijke alternatieven.

Rond de Kattenberg lag een groot open terrein waar uitbundig gespeeld kon worden. Hier konden kinderen naar hartelust in bomen klimmen, halsbrekende toeren uithalen, boomhutten bouwen, zakken vol beukennootjes zoeken, zich verschuilen tussen de bomen en honderden keren de Kattenberg op en af rennen. Aan het einde van zo’n dag wachtte een ijsje van Laan. Een puntzakje friet was voor vele huishoudens een nog onbereikbare luxe. Als dank voor zulke wereldse vakantiedagen verwierf de Kattenberg een even wereldse koosnaam: de Mont Mauw.

Auteur: Jan van Baar

Publicatiedatum: 12/08/2011