3 min

Thuis in de kerk

Het is de combinatie van restaurant, grand café én bierbrouwerij die het hergebruik van de honderdjarige Jacobskerk tot een succes maakt. Jopen Bier, voor het eerst op de markt in 1994 toen Haarlem haar 750-jarig jubileum vierde, is een van de snelst groeiende onafhankelijke brouwerijen van Nederland. Hier herleeft een belangrijk stukje Haarlemse geschiedenis.

Jacobskerk op de hoek van de Vestestraat en de Jacobstraat. Foto: Frank van der Wijden, 1987. Beeld: Noord-Hollands Archief

Schoon Spaarnewater

Eeuwenlang was Haarlem één van de grootste bierbrouwerssteden van Nederland. Omstreeks 1450 waren er maar liefst 120 brouwerijen in de stad, de bierbrouwerij maakte haar eerste bloeiperiode mee tussen 1420 en 1450. De gunstige ligging van Haarlem hielp mee aan dit succes. Zeg ‘bier’ en je je bedoelt ‘water’. Een belangrijke grondstof lag onder handbereik: een overvloedige voorraad schoon Spaarnewater.
Andere grondstoffen, zoals graan en hop, moesten in de stad ingevoerd worden. Ook dat gebeurde via de Spaarne, met schuiten werd de aanvoer geregeld. Ook turf, de brandstof voor het opstoken van de bierketels, kwam met boten de stad in. En het bier verliet de stad ook weer per schuit.

Beeld: Jopen Bier

Haarlemse Jopen

De inkomsten uit de bieraccijns waren zo belangrijk voor de stad Haarlem, dat zij de brouwers verplichtte om het bier te brouwen naar gemeentelijk recept. Zo was een constante, hoge kwaliteit gegarandeerd, belangrijk voor de roem van het Haarlems bier tot ver over de landsgrenzen. Haarlems Koyt bier bijvoorbeeld was in de 15e eeuw het meest gedronken bier van Antwerpen. In de toptijden stonden de kades langs het Spaarne vol met stapels biervaten met een inhoud van 112 liter: de Haarlemse Jopen. In het jaar 1543 werd een, zelfs voor huidige begrippen, ongekend hoge productie gehaald van 13 miljoen liter.

Jopenkerk. Beeld: Jopen Bier

Concurrentie

Rond 1700 beleefde de bierbrouwerij een tweede bloeiperiode. De concurrentie was hevig. Maar Haarlemse bieren waren ongekend populair en Haarlemse brouwersgeslachten oppermachtig. Zoals in Purmerend, daar waren rond 1700 alle panden aan de Bierkade in handen van Haarlemse brouwers.
Aan de eeuwenlange Haarlemse brouwerijtraditie kwam in 1916 een voorlopig eind, toen sloot de laatste brouwerij, het Scheepje, haar deuren.

Originele gevelsteen brouwerij Het Scheepje Haarlem.

Jopen nu

Jopen Bier heeft de Haarlemse brouwtraditie in ere hersteld en brouwt anno nu meerdere historische speciaalbieren. Dit gebeurde oor het eerst in 1994 als jubileumstunt. Het Haarlems Biergenootschap dook toen voor de gelegenheid van 750 jaar Haarlem de archieven in, op zoek naar authentieke recepten voor een speciaal Haarlems jubileumbier. Het resultaat, Jopen Hoppenbier, volgens een origineel recept uit 1501, werd een overweldigend succes. Al gauw werd duidelijk dat Jopen Bier zich niet zou beperken tot dat ene jubileumbier. Investeerders werden gevonden, Jopen Bier was een feit.

Vaten met Jopen Bier. Beeld: Jopen Bier

Kenau Bier

Veel van de Jopenbieren worden nu nog gebrouwen met de drie historische brouwgranen; gerst, haver en tarwe. Dit geeft Jopenbieren hun eigen unieke smaak. Jopenbieren dragen prachtige namen als Jopen Koyt, Jopen Hoppenbier, Jopen Adriaan, Jopen Ongelovige Thomas en… Jopen Kenau. De naam Kenau is een verwijzing naar de historische figuur Kenau Simonsdochter Hasselaar, die tijdens het beleg van de Spanjaarden in 1573 meehielp de stad Haarlem te verdedigen. Inmiddels brengt Jopen Bier al zestien biersoorten op de markt, te koop in heel Nederland. Jopen Bier deed in mei 2012 actief mee aan de eerste Week van het Nederlandse Bier. Oude tijden herleven: Haarlems bier is beroemd en geliefd tot in verre streken.
Adres Jopenkerk: Vestestraat 1, 2011 VR Haarlem.

Auteur: Anita Blijdorp.

Bronnen en verder lezen

Haarlems Dagblad, 10 mei 2012. Artikel over de eerste Week van het Nederlandse Bier.
Website Jopen: http://www.jopen.nl/
IJdo Bosma, Biercultuur in Nederland, Essstede. 2000.
Website Nederlandse week van het bier: http://weekvanhetnederlandsebier.nl/

Publicatiedatum: 12/07/2012