3 min

Beschermd dorpsgezicht

De Kerkstraat in Ouderkerk aan de Amstel bij de Korte Brug tussen de Portugees Israëlitische Begraafplaats en de protestantse Amstelkerk heeft nog veel van zijn oude bebouwing bewaard. Vanaf de brug wordt de straat aan de kerkzijde begrensd door een bakkerij, een woonhuis en een rijtje lage diaconiehuisjes. In die huisjes, eigendom van de diaconie van de kerk, zijn momenteel de Wereldwinkel en het Historisch Museum Ouder-Amstel gevestigd. De straat maakt hier deel uit van een beschermd dorpsgezicht.

Oorsprong in de zeventiende eeuw

Er worden op deze plaats al diaconiehuisjes vermeld in 1687. Die huisjes raakten bouwvallig en werden in 1733 vervangen door de huidige. De kerk onderging hetzelfde lot in 1775. Er was al een bakkerij voordat de Korte Brug (of Kerkbrug) in 1649 gebouwd werd. De huidige bakkersfamilie Out bakt er al sinds 1897 brood en andere lekkernijen.

Voordeur zit nu achter

De huisjes waarin het museum is gevestigd kennen een bewogen geschiedenis. Vanaf de Kerkstraat kijken we eigenlijk tegen de achterkant aan. De ingangen van de woninkjes, en dus van het museum, zijn achterom. De straat liep vroeger namelijk aan de andere zijde. Zoals in het museum nog te zien is bevond zich in ieder huisje een kleine kamer met een bedstee en een opgang naar de zolder. Ook had iedere woning een schouw met een schoorsteen.

Gebrekkig sanitair

Waterleiding was er niet. Water werd geput uit een put bij de kerkmuur, waarvoor een geringe vergoeding betaald werd. Ook een toilet ontbrak, er was een gemeenschappelijke plee die nog af en toe te bezichtigen is. Omstreeks 1900 werd een oud gebouw aan de Amstel afgebroken en vervangen door een paar grotere diaconiehuizen.

Op de foto is de Kerkstraat te zien vanaf de Joodse Begraafplaats in de richting van de katholieke kerk St.-Urbanus en de Korte Brug. Rechts op de foto een deel van de diaconiehuisjes met museum. In het hek van de begraafplaats zijn de feniksen te zien. Beeld: Piet Roos.

Dreigende afbraak

Het rijtje langs de straat raakte na de Tweede Wereldoorlog danig in verval, zodat een aantal ervan zelfs onbewoonbaar verklaard werd. In 1961 werd in de gemeenteraad een voorstel behandeld om de brug, de bakkerij en de diaconiehuisjes te slopen en er een verkeersader van te maken. De stemmen staakten en het voorstel werd aangehouden. In 1963 kwam het terug en weer staakten de stemmen. In 1968 werden de huisjes tot monument verklaard. Het kantoor van de begraafplaats trok erin en er kwam een informatiekantoortje annex VVV over de historie van Ouder-Amstel. Dat groeide uit tot Gemeentelijke Oudheidkamer, en na vertrek van het kantoor van de begraafplaats tot Historisch Museum. Het beheer van de begraafplaats vindt nu geheel plaats vanuit het Alvares Vegahuis bij de ingang van de begraafplaats.

Representatief hek langs begraafplaats

Langs de begraafplaats staat een ijzeren hek. Aanvankelijk was dat een houten schutting, die na diverse uitbreidingen van de begraafplaats aangepast werd. In 1930 werd de schutting vervangen door een hek van metaalgaas. In 1953 trok het college van Burgemeester en Wethouders een groot bedrag uit voor het plaatsen van een nieuw, representatief hekwerk. Uit drie ontwerpen van de bekende industriële vormgever W.H. Gispen koos men de feniksfiguur, die nu steeds de verbinding vormt tussen de 32 vakken van het hekwerk. De feniks is het symbool van de Sefardische joden in Amsterdam en symboliseert hun herrijzenis in Amsterdam na de vervolgingen door de inquisitie in Spanje en Portugal.

Auteur: Piet Roos.

Publicatiedatum: 27/04/2011