3 min

Sinterklaas kapoentje, gooi wat in mijn schoentje…

Één van de vele legendes over Sint-Nicolaas, waarvan waarschijnlijk nog steeds sporen zichtbaar zijn in de huidige Sinterklaasviering, gaat over drie dochters van een verarmde edelman. De meisjes hadden geen bruidsschat en konden alleen door de prostitutie in te gaan in hun levensonderhoud voorzien. Sint-Nicolaas zorgde voor een andere uitweg. Hij zou gouden munten door het raam hebben geworpen om de meisjes van hun armoede te verlossen. Het strooien met pepernoten en suikergoed kan hier uit zijn ontstaan. In alternatieve vertellingen, belandden de munten in de schoenen van de meisjes; wellicht de oorsprong van het schoen zetten.

Zie ginds komt de stoomboot…

Elk jaar komt Sinterklaas aan met een stoomboot uit Spanje, maar waarom een stoomboot en niet bijvoorbeeld een vliegtuig? Sint-Nicolaas was een beschermheilige van niet alleen kinderen, kooplieden en reizigers, maar ook van de zeelieden. En eigenlijk van alle mensen die in nood verkeerden. De goedheiligman hielp zeevarenden die in nood waren met zijn boot, daarom voelt hij zich thuis op een boot. Zo redde hij een matroos die uit de mast van een schip was gevallen, en liet hij ooit een storm bedaren. Later heeft hij nog drie verongelukte kinderen weer tot leven hebben gewekt.

Want al ben ik zwart als roet…

Over de herkomst van de bekende knecht van Sinterklaas is weinig met zekerheid te zeggen. ‘Zwarte piet’, zoals hij tegenwoordig wordt genoemd, staat bekend om zijn zwarte wangen. Een bekend verhaal is dat van de Ethiopische wees Piter. Een van de vele kinderen die de heilige Sint-Nicolaas zou hebben gered. Hij werd door de Sint uit slavernij bevrijd en bleef uit dankbaarheid bij de bisschop in dienst. Dit is slechts één van de vele mogelijke herkomstverhalen van Zwarte Piet.

In sommige prenten heeft de knecht meer weg van de Moorse pages die in de zeventiende en achttiende eeuw in vaak dienst waren bij Europese edelen. Er wordt ook gewezen op Italiaanse schoorsteenvegers, die met een soort roe de schoorstenen schoonmaakten en het roet verzamelden in een zak. Een roe en een zak; twee dingen die zwarte piet traditioneel bij zich heeft. Het roet zou in dat geval voor de zwarte kleur van piets wangen hebben gezorgd.

In de loop van de twintigste eeuw is de zwarte schmink verruild voor meer bruine schmink. Op dit moment is er nog een heftige discussie over de kleur van Zwarte Piet. Is zijn kleur een kwestie van racisme en doet het ons denken aan de slavernij? Of ligt het allemaal heel anders?

De zak van Sinterklaas…

De zak van Sinterklaas, wie was hier nou niet bang voor? Tegenwoordig zijn Sint en Piet een stuk vriendelijker dan vroeger. In de twintigste eeuw werd er nog gedreigd met de roe en de zak. “Wie zoet is krijgt lekkers, wie stout is, de roe.” De zak van Sinterklaas was destijds niet enkel rijkelijk gevuld met cadeautjes en zoetigheid. Stoute kinderen werden er in meegenomen naar Spanje, zo werd verteld.

Het is niet duidelijk of de heilige Sint-Nicolaas daadwerkelijk heeft bestaan, maar de bisschop van Myra heeft wel model gestaan voor de Sinterklaas die elk jaar per stoomboot in Nederland aankomt. Het graf van de heilige Nicolaas is een geliefde bedevaartsplaats en wordt dus regelmatig bezocht. Er schijnt bijzonder water uit zijn graf te vloeien, dat wonderen kan verrichten.

Bron: Sinterklaas – Koninklijke Bibliotheek

Publicatiedatum: 01/12/2011