4 min
Het pand ligt om twee lichthoven en telt tien bouwlagen, waarvan de bovenste twee telkens iets terugspringen. Het 100 meter brede gebouw wordt verticaal geleed door afwisselend bak- en natuursteen. Aan weerszijden van de hoofdingang staan twee beelden die Azië (links) en Europa voorstellen, de twee werelddelen waar de NHM het meest actief was. De sculpturen zijn van de hand van Joseph Mendes da Costa (1863-1939).
Het beeldhouwwerk op de hoek met de Keizersgracht, voorstellende de Nijverheid en Handel, en de groep op de hoek met de Herengracht, een personificatie van de Scheepvaart, zijn beide het werk van de beeldhouwer Lambertus Zijl (1866-1947). Ze vormden zo letterlijk en figuurlijk de hoekstenen waar het gebouw der Nederlandsche Handel-Maatschappij op rustte.
De Bazel.
Alles in dezelfde stijl
Van De Bazel zelf is de geometrische omlijsting met gestileerde waakdier-kop boven de ingang van de Safe Deposit aan de Keizersgracht. Hendrik van de Eynde (1869-1938) maakte de beelden in de voorgevel van drie Gouverneurs-Generaal van Nederlands-Indië: J.P. Coen, H.W. Daendels en J.B. van Heutsz. Zij staan hier als een uiting van de door de NHM gevoelde verwantschap met de VOC, hoewel hier in feite geen sprake van was.
De Bazel ontwierp ook talloze interieuronderdelen voor het gebouw, zoals de veelkleurige vloermozaïeken, luchtroosteromlijstingen, keramische wijzerplaten en telefooncellen. Van gedetailleerde, geometrische motieven aan de buitenkant van het gebouw, tot de kapstokken, kalenders, asbakken en pennenbakjes aan toe, alles is door De Bazel vormgegeven in dezelfde stijl.
De twaalf nieuwelingen, die als eersten de Elementaire Kantooropleiding bij de NHM volgden, op het dak van Vijzelstraat 32, Amsterdam, september 1956.
Waarschuwing voor hoogmoed en spilzucht
De twee centrale lichthoven werden oorspronkelijk alleen onderbroken door een glazen tussenvloer op de derde verdieping. Bij een renovatie begin jaren vijftig werden er vloeren in gelegd om kantoorruimte te winnen. De lichthof-constructie vertoont duidelijk invloeden van de architect Frank Lloyd Wright, maar is gebaseerd op het kantoor van de scheepswerf Blohm en Voss in Hamburg; dit is door De Bazel en J.J.J. de Bruijn, hoofd bouwzaken der NHM, in 1919 bezocht in het kader van een studiereis langs vele Europese kantoorgebouwen. De lichthof is bij de verbouwing tussen 2002-2007 in oude luister hersteld.
Het centrale trappenhuis is voorzien van gebrandschilderde ramen. Ze zijn ontworpen en ten dele uitgevoerd door Antoon Derkinderen (1859-1925) en na diens overlijden voltooid door Joep Nicolas (1897-1972). De voorstellingen verbeelden al het goede dat de NHM sinds haar oprichting heeft verricht voor de Nederlandse samenleving. Verschillende taferelen zijn ontleend aan de klassieke mythologie. Ook het verhaal van het vrouwtje van Stavoren wordt verbeeld, als waarschuwing voor de hoogmoed en spilzucht.
Spotprent van Johan Braakensiek in: De Amsterdammer, 7 juni 1919. Architect en gemeentelijk adviseur Karel de Bazel in conflict met de Amsterdamse gemeenteraad over zijn adviseurschap voor de nieuwbouw in de Vijzelstraat en zijn rol als architect voor de nieuwbouw van het hoofdkantoor der NHM.
Complete 18de-eeuwse stijlkamer
De directiekamers op de tweede verdieping hebben alle nog de authentieke lambrizering. Aan de Keizersgrachtzijde ligt de Oude Vergaderzaal. Zij bevat een complete stijlkamer uit het pand ‘De Arend’, Herengracht 466, het oude hoofdkantoor der NHM voordat dìt gebouw in gebruik werd genomen. Dit gebeurde onder protest van De Bazel die hierin een inbreuk zag op zijn eenheid van stijl. Ook aan de buitenkant is te zien dat deze kamer afwijkt, door de indeling van de ramen. De wanden zijn voorzien van behangsel-schilderingen met landschappen van de hand van Jan Augustini (1725-1773). Boven de deuren zijn grisailles aanwezig van Jacob de Wit (1695-1754). Zijn naam is nog steeds verbonden aan dergelijke trompe l’oeil of grisaile schilderingen, de zogenoemde ‘witjes’.
De hal op de derde verdieping geeft aan weerszijden toegang tot de Grote Vergaderzaal. In een nis duiden geschilderde portretten op de sterke banden tussen het Koningshuis en de NHM. De Nederlandsche Handel-Maatschappij is in 1824 opgericht door Koning Willem I en tot 1921 werd de president van de Maatschappij benoemd door de koning(in). Verder bevindt zich hier een zestal door Derkinderen vervaardigde glas-in-lood ramen, een geschenk van de gezamenlijke suikerproducenten in Nederlands-Indië ter gelegenheid van het jubileum in 1924; de ramen hebben alle ‘soet’ als onderwerp.
Afscheid van dr. Karel van Aalst als president van de NHM in de Grote Vergaderzaal van Vijzelstraat 32. Hij wordt toegesproken door zijn opvolger mr. Daan Crena de Iongh, juni 1934.
Rijksmonument
Bij de verbouwing onder leiding van J.F. Berghoef in 1974-1979 zijn vele oorspronkelijke interieur-elementen bewaard gebleven. Begin 1991 kreeg het gebouw de status van rijksmonument. Eind 2001 heeft ABN AMRO, rechtsopvolger van de Nederlandsche Handel-Maatschappij, het gebouw verlaten. Het werd aangekocht door de Gemeente Amsterdam om het Stadsarchief te huisvesten. Na een ingrijpende verbouwing werd De Bazel, zoals het Gebouw nu was gedoopt, in augustus 2007 in gebruik genomen.
Auteur: Ton de Graaf.
Prins Bernhard reikt de eerste Zilveren Anjer uit aan A.J.Th. Thijssen, initiatiefnemer en regisseur van de Passiespelen in Tegelen, in de Grote Vergaderzaal van Vijzelstraat 32, Amsterdam, 1950.
Publicatiedatum: 18/06/2011
Vul deze informatie aan of geef een reactie.