6 min

Volgens het persbericht van het recreatieschap gaat het hier om twee ‘fonkelnieuwe’ wandelroutes, maar ze bestaan al sinds oktober 2022. Wat wel nieuw is, is dat ze nu beter herkenbaar zijn, omdat de wandelpaaltjes van een Romeins helmpje zijn voorzien.

Sinds 1964 zijn er diverse opgravingen geweest in het kielzog van werkzaamheden aan de Velser- en Wijkertunnel en zo weten we dat de Romeinen op de plek van beide tunnels een havenfort hebben gebouwd. Het fort bij de Velsertunnel zou zelfs elf hectare groot zijn geweest. Via de  audiotour, die ook geschikt is voor kinderen, kom je spelenderwijs wat over de Romeinse aanwezigheid in Velsen te weten.

Reconstructie van het fort bij Velsen 1. Tekening van G. Sumner en A.V.A.J. Bosman, via Huis van Hilde.

Qr-codes

De audiotours kunnen van tevoren gedownload worden, maar je kunt je smartphone ook richten op de QR-codes op de wandelpaaltjes. Dan hoor je een acteur, die in de huid van de Romeinse krijger Bato kruipt en vertelt over zijn verblijf op deze ‘vochtige en modderige plek.’

Hij vertelt hoe de Romeinen via het Oer IJ in Flevum (Velsen) terecht kwamen. Ze voeren over het Oer IJ dat 5000 jaar geleden is ontstaan en uiteindelijk bij Castricum in de zee uitmondde. Het was destijds de enige mogelijkheid om bij de Noordzee te komen. ‘Mijn legioen was op deze plaats gestationeerd tussen de jaren 14 en 28 na Christus. We bouwden hier een havenfort,’ zo vertelt Bato. ‘Meer dan 19 eeuwen later groeven archeologen onze overblijfselen op, zoals wachttorens, boothuizen, pieren en waterputten.’

Op een mooie vrijdag in augustus wandelen we met een groepje genodigden, waaronder als Romeinen uitgedoste kinderen, naar natuurgebied De Ven, waar een fraai doorkijkpaneel wordt onthuld door Esther Rommel, de nieuwe dagelijks bestuurder van de provincie NH met recreatie in haar pakket.

Programmamanager Elise laat een stukje horen uit de audiotour. Foto: Arnoud van Soest.

Doorkijkpaneel

Onderweg vertelt Karen Aarts, voorlichter van het recreatieschap, wat het idee achter de wandelingen is. “Dit gebied kent een rijke historie, maar daar is weinig meer van te zien. Met die twee audiotours, die wandelpaaltjes en dat doorkijkpaneel, wilden we dat wat visueler maken. We hebben twee routes, een lange route en een korte, die geschikt is voor  gezinnen met iets jongere kinderen.”

Carola Heijink, die ook bij het recreatieschap werkt, herinnert zich nog de opening van de audiotour in oktober 2022, toen de genodigden een wandeling konden maken met Bato de Romein. “De kinderen raapten van alles op en wilden weten of dat ook uit de Romeinse tijd kwam: stukjes steen, hout, porcelein. Was best grappig.”

Bij het doorkijkpaneel aangekomen vertellen Hilde Vermast en haar man Joost, die als Friezen zijn verkleed, iets over het leven van de Friezen. Friezen verwacht je niet zo gauw in Velsen, maar de bewoners die er toen woonden werden door de Romeinen nu eenmaal zo genoemd. “We verbouwden gerst en tarwe,” vertelt Hilde, “en van vlas spinden we draden voor onze kleding. Van wilgentenen vlochten we mooie visfuiken. En zo haalden we, vanuit onze kano, de vis binnen. En toen kwamen de Romeinen, hè Joost.”

Onthulling van het Romeinse doorkijkpaneel, met van links naar rechts: Joost en Hilde Vermast, Bram Diepstraten, wethouder van de gemeente Velsen en Esther Rommel, Gedeputeerde van de provincie Noord-Holland. Foto: Arnoud van Soest.

Romeins tentenkamp

Joost knikt, maar voordat  hij van start kan gaan, stuiven de genodigden uiteen, want er komt een fietser aan. Zo breed zijn die paden nou ook weer niet. Dan pakt Joost de draad weer op: “Ja, de Romeinen kwamen aanvaren in hun grote boten. Ik schrok me wild. Ik ben in mijn kano meteen teruggevaren naar de boerderij en heb daar op mijn hoorn geblazen, om de boerderijen in de omgeving te waarschuwen. Eerst hadden we nog niet zo veel last van ze. Ze bouwden een tentenkamp met een omheining en daar gingen ze wonen. Tot het moment dat ze belasting gingen heffen, en we ze steeds grotere runderhuiden moesten leveren. Toen hebben we ruzie met ze gekregen en dat was het einde van het eerste fort.”

Bij wijze van intermezzo, we bevinden ons nu eenmaal in een natuurgebied, gaan we ook nog even langs bij twee boswachters van het recreatiegebied, Gert-Jan en Astrid. Zij vertellen wat over de egel, de ransuil en de marter, waarna Astrid ons aanspoort om even stil te staan als je tijdens een wandeling wat hoort ritselen. “Het is hartstikke leuk om zo te natuur te ontdekken.”

Boswachter Astrid vertelt dat de egel in de herfst graag beschutting zoekt in tuinen met veel bladeren. Foto: Arnoud van Soest.

Romeinse bootcamp

Terwijl de ‘Romeinse’ kinderen wat spelletjes doen, praten we nog even met Elise Bos Eyssen, programmamanager van natuur- en recreatiegebied Spaarnwoude. “Er zijn inderdaad geen Romeinse ruïnes of zichtbare opgravingen,” moet ze toegeven. “Je moet je verbeelding gebruiken. Het mooiste zou dus zijn als we een replica van een scheepshuis of een Romeinse boot kunnen bouwen, die meteen als picknickplek dient. Of een Romeinse wachttoren, waar je in kunt klimmen. Je kunt ook denken aan een bootcamp, want die Romeinen waren stoer en moesten zich door het moeras ploegen. Dat zou goed aansluiten bij onze andere outdoor activiteiten, zoals skiën, klimmen en mountainbiken. Ideeën genoeg dus, maar met de aankleding van deze route zetten we alvast een eerste stap.”

‘Friezin’ Hilde Vermast, die in het dagelijks leven actief lid is van de Archeologische Werkgroep Velsen, vertelt desgevraagd over het eerste legerkamp, dat tussen 15 en 30 n.Chr. heeft bestaan, op de plek waar nu de Wijkertunnel ligt. “Toen zijn de Romeinen weggetrokken. In ’39 zijn ze teruggekeerd en hebben ze een fort gebouwd op de plek van de Velsertunnel. Dat fort heeft er tot  ’50 gelegen, waarna de Romeinen door de keizer zijn teruggeroepen.”

De Romeinse audiotour is aan deze paaltjes met een Romeinse helm te herkennen. Foto: Arnoud van Soest.

Romeinse hapjes

Normaal zou je zeggen: gelukkig hebben we de foto’s nog. Maar toen hadden ze nog geen foto’s, dus het enige wat ons aan die Romeinse aanwezigheid herinnert zijn de vondsten die bij opgravingen zijn gedaan. Een aantal daarvan kun je bekijken in vitrines in archeologiemuseum Huis van Hilde, dat op een steenworp van Station Castricum ligt. “Het zijn vondsten van de opgravingen bij de Velsertunnel. Je ziet bijvoorbeeld een houten blokschaaf, die heel sterk lijkt op wat je nu bij de Gamma kunt kopen, dus in tweeduizend jaar is die vorm weinig veranderd. Ze hebben een Romeinse soldaat nagemaakt en er liggen munten, onderdelen van een pantser en een stuk wangklepper, die de wang tegen slagen moest beschermen. Als je dus nog iets tastbaars wilt zien, moet je naar het museum.”

En terwijl Hilde de verslaggever bijpraat, komt de serveerster binnen met een schaal dadels en vijgen. Het zijn Romeinse hapjes, legt ze uit, dus onze dag kan niet meer stuk.

Romeinse wandelroute onder aanvoering van de Romein Bato. Foto via Recreatieschap Spaarnwoude.

Er zijn twee Romeinse wandelroutes: een route van 3,8 km(Rondje Castellum) en een van 5,1 km (Batoroute). De routes starten bij SnowWorld. Meer over Spaarnwoude Park is hier te vinden. De Romeinse routes maken deel uit van Wandelnetwerk Noord-Holland, dat uit meer dan 1000 wandelroutes bestaat, die samen goed zijn voor 4500 km wandelplezier.

Auteur: Arnoud van Soest

Publicatiedatum: 07/09/2023