3 min

Strandwal

Het dorp Spaarnwoude is gebouwd op een strandwal. Circa 5000 jaar geleden werd door een stijgende zeespiegel het toenmalige veen overspoeld. Door de branding werd evenwijdig aan de kustlijn een enkele meters hoge en uit zand bestaande strandwal afgezet. Door stagnerend zoet grondwater kon later weer veenvorming optreden en de strandwal werd langzaam ingevangen door het groeiende laagveen. Op de strandwal is later door de zee weer een laag klei afgezet. Het is een zeer representatief voorbeeld van de vorming van onze bodem en een van de oudste strandwallen van Nederland. In 2002 werd deze strandwal door de provincie aangewezen als het eerste aardkundige monument in Noord-Holland.

Plattegrond van recreatiegebied Spaarnwoude.

Ontginning

Zo rond het jaar 1000 begonnen boeren uit de omgeving van Velsen met het ontginnen van het veen. De begroeiing werd platgebrand en er werden sloten gegraven om het veen te ontwateren. De sloten die deze kolonisten groeven lopen nog net zo in het landschap als ze toen werden gegraven. Op de hoog gelegen strandwal in het veen stichtten zij daar naast hun boerderijtjes in 1040 ook een kapel. Rond 1200 werd Spaarnwoude een zelfstandige parochie, met Sint Gertrudis als patroonheilige.

Spaarnwoude in de 17e eeuw. Links de kerk, rechts een gezelschap voor een herberg. Collectie Noord-Hollands Archief.

Bodemdaling

In de eerste tijd van de ontginning werden bonen, hennep, haver en koren verbouwd. Pas in de late middeleeuwen was het maaiveld ten gevolge van de ontwatering en inklinking van het veen zo laag gekomen dat akkerbouw alleen op de opgebaggerde randen van de sloten mogelijk was. De bodemdaling en de reactie van de boer daarop om het slootpeil te verlagen is een continu proces. Door de drassige bodem is tegenwoordig alleen nog grasland en melkveehouderij mogelijk. Langs Spaarnwoude liep gedurende lange tijd de enige landverbinding van Amsterdam naar Haarlem, via Sloterdijk, Halfweg, Spaarnwoude en Penningsveer.

De Stompe Toren in Spaarnwoude, door Anton Pieck. Collectie Noord-Hollands Archief.

De Stompe Toren

Vanaf de hoge Spaarndammerdijk is het kerkje ‘de Stompe Toren’ een blikvanger. De toren dateert uit de dertiende eeuw. Tijdens het beleg van Haarlem, in 1573, werd het dorp Spaarnwoude door de Spanjaarden in brand gestoken, de toren bleef hierbij behouden. In 1764 is het huidige kerkje tegen de toren aangebouwd. Elke zondag van mei tot oktober exposeren kunstenaars uit de regio hun werk in de Stompe Toren. Tijdens deze exposities is het kerkje geopend van 12:00 tot 16:30 uur. Toegang is gratis.

Affiche van het dans- en muziekfestival Dance Valley, editie 2019.

Recreatiegebied Spaarnwoude

Om het gebied tussen Amsterdam, Haarlem en Velsen niet te laten verstedelijken werd in de jaren 60 van het overgebleven landelijk gebied een bufferzone in de vorm van een recreatiegebied gemaakt. Grond werd door de overheid aangekocht en in 1970 werd de eerste boom geplant. Aanvankelijk zou in het hele gebied bos worden aangeplant. In de loop van de jaren 70 veranderden de inzichten en werden de nog resterende weilanden gespaard.

Het recreatiegebied heeft een oppervlakte van 3000 hectare en wordt beheerd door het Recreatieschap Spaarnwoude. In het gebied zijn verschillende zwemplassen te vinden. Er zijn wandelgebieden, maar er is ook een skihelling en een klimwand. Ook worden er regelmatig grote festivals georganiseerd zoals ‘Dance Valley’.

Impressie van Dance Valley 2017. Via Dance Valley.

Publicatiedatum: 27/06/2011