Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Historie, kunst én politiek in Welgelegen

Simone Memel is sinds 2012 conservator bij Paviljoen Welgelegen. Welgelegen begon als een hofstede, werd verbouwd tot een enorme buitenplaats en is nu naast provinciehuis ook museum. Het heeft verschillende markante bewoners gekend, die allen sporen hebben nagelaten. Hoe ga je als conservator met zo’n rijksmonument om?

Simone Memel: ‘ik werkte al bij de provincie Noord-Holland, toen de toenmalige conservator met pensioen ging. Ik heb meteen gesolliciteerd, waarna ik een jaar mocht meelopen. Er zit zo veel historie in deze buitenplaats, dat moet je je wel eerst eigen maken. Toch blijf je steeds weer nieuwe verhalen ontdekken. Dat maakt dit werk zo leuk.’

‘De Hofstede Welgelegen te Haarlem’, Jonas Zeuner, verre eglomisé, 1776. Te zien tijdens een rondleiding door Paviljoen Welgelegen. Beeld: Provinciaal bestuur Noord-Holland

Van Hofstede naar Paviljoen

Het terrein van Welgelegen ligt al sinds de veertiende eeuw naast een stuk grond dat als ‘speelveld’ dient voor de stedelingen: de Baan. Vermogende kooplieden uit Haarlem kopen vaak meerdere percelen buiten de stadsmuren op en transformeren die tot echte buitenplaatsjes. Hier trekken ze zich in de weekenden terug. De steenrijke koopman-bankier Henry Hope koopt in 1769 een van die buitenverblijfjes, ‘Hofstede Welgelegen’. Maar daar blijft het niet bij. Hope koopt alle omringende tuinen en huizen en hij begint aan een ongekend groot project: de bouw van Paviljoen Welgelegen.

Het gebouw is voor die tijd niet alleen heel groot, maar heeft ook een imponerende neoclassicistische uitstraling. Hope bezit een indrukwekkende kunstverzameling (waaronder werken van Rembrandt en Rubens) die hij in de enorme zalen wil tentoonstellen aan zijn gasten (waaronder Thomas Jefferson). Bezoekers moeten sloffen aandoen zodat ze de parketvloeren niet beschadigen. De schilderijenzalen hebben dan een uiterst moderne vorm van verlichting; een soort daklantaarns. Het zijn twee rechthoekige houten huisjes met twaalf ramen zodat het licht op een ‘veilige’ manier op de kunstwerken valt. Vanaf 1870 is het dak een aantal keer verbouwd, maar in 2008 zijn de originele daklantaarns weer gereconstrueerd.

Paviljoen Welgelegen. Beeld: Provincie Noord-Holland

Als de Fransen Nederland binnenvallen, vlucht Hope met zijn collectie naar Engeland. Slechts enkele schilderijen hangen nu nog in het trappenhuis, die tijdens een rondleiding door het Paviljoen te bewonderen zijn.

Onderhoud

Simone neemt ons mee naar de voormalige muzieksalon, waar de originele parketvloeren nog liggen en karakteristiek onder onze voeten kraken wanneer we eroverheen lopen. De verschillende soorten hout vormen een prachtig mozaïek: rozenhout, Afrikaans padoek hout, esdoornhout, Cubaans mahoniehout, Europees notenhout, eikenhout en het lastig te verkrijgen moeras eikenhout. Ze wijst ons het verschil aan tussen originele en gerestaureerde stukken. Je ziet bijna geen verschil. Hoe onderhoud je zoiets?

De muzieksalon in 1992. Let vooral op de parketvloeren links en rechts om het tapijt. Tegenwoordig is de ruimte in blauwe kleur gerestaureerd, met in de hoeken zitbankjes. In de tijd van Hope genoot men vanaf de zijkanten van bijvoorbeeld strijkkwartetten. Beeld: Collectie Kennemerland

‘Er is continue onderhoud. Er is monumentaal onderhoud aan het pand zelf, reinigingswerk van bijvoorbeeld wandtapijten, maar ook veel schilderwerk. We zoeken altijd naar restaurateurs die hier ervaring mee hebben. Zo worden bijvoorbeeld antieke stoelen op zorgvuldige wijze gerestaureerd die recht doet aan de betreffende periode. Vaak willen ze ook even kijken naar werk dat ze vorige keren hebben verricht. Dan is het fijn als ze zeggen dat we goed voor het pand zorgen.’

‘In 2009 heeft er een uitgebreide restauratie plaatsgevonden. Het hele Paviljoen werd toekomstbestendig gemaakt. Er werd WiFi aangesloten en er zijn klimaatinstallaties geïnstalleerd. De verbouwingsarchitect, die vaker met historische panden werkt, heeft dit op een mooie manier gedaan. Tijdens de verbouwing hebben we ook gebruik gemaakt van historisch onderzoek. Daardoor kunnen we nu met nieuwe vondsten nieuwe verhalen vertellen.’

Simone Memel (rechts) aan het werk tijdens opnames voor RTV-NH, maart 2015. Beeld: RTVNH

Historie, kunst én politiek

Groot onderhoud kan alleen plaatsvinden tijdens de recessen (de zomermaanden en kerstperiode). Paviljoen Welgelegen biedt namelijk als provinciehuis ruimte voor vergaderingen van de Provinciale Staten en Gedeputeerde Staten van Noord-Holland. Ambtenaren lopen af en aan door de ruimtes. Maar daarnaast wordt ook een gedeelte beschikbaar gesteld voor het publiek. Tussen de vergaderruimtes in bevinden zich ruimtes met historische collecties waar men over de geschiedenis van het pand en haar bewoners leert. Ook zijn er ruimtes met (moderne) kunstexposities. Werkt dat wel?

‘De provincie wil graag laten zien wat voor een bijzondere plek dit is. Daarom is het opengesteld voor het publiek. Maar we moeten wel rekening met elkaar houden, de politieke agenda gaat altijd voor. Als de Staten vergaderen kunnen mensen geen tentoonstellingen bekijken. Dit geldt ook voor onderhoud. Gelukkig is de communicatie tussen alle partijen heel goed. We gaan geen stukje pilaar schuren tijdens een vergadering.’

Het bestuur van de provincie Noord-Holland, 1998. Hier hing vroeger de kunstcollectie van Henry Hope. Beeld: Gemeente Heemstede

Bezoekers vergapen zich

Paviljoen Welgelegen is geen standaard buitenplaats. Het heeft onderdak geboden aan de eerste koning van Holland, Lodewijk Napoleon en later aan Wilhelmina van Pruisen, moeder van koning Willem I. Met een rondleiding van Simone of een van de vrijwilligers is deze rijke geschiedenis goed terugzien. Een slaapkamer is bijvoorbeeld compleet ingericht in Franse stijl, met het bed van Koning Lodewijk Napoleon.

‘Tijdens zo’n rondleiding krijg je een beeld van hoe het leven er aan toe ging op Welgelegen, waar bepaalde ruimtes of spullen voor werden gebruikt. Deze kun je boeken via onze site. Het is nog steeds een mooi gezicht als bezoekers met open mond binnenkomen en zich vergapen aan de kunst, het interieur en de verhalen.

Buste van koning Willem I in Paviljoen Welgelegen. Foto: Fidessa Isabelle van Rietschoten/ONH

Daarom hebben we nu ook een game ontwikkelt voor basisschoolkinderen waar ze met een speurtocht met vragen het verhaal van Louis Napoleon (de zoon van) ontdekken. Hiermee maken ze ook hun ouders enthousiast voor een bezoek. Dit is precies wat we willen bereiken; Paviljoen Welgelegen is mooi voor iedereen.’

De automatische deur gaat vanzelf open, reden te meer om een keer een kijkje te gaan nemen in dit mooie rijksmonument dat meer is dan louter het provinciehuis van Noord-Holland.

Auteurs: Tom van der Aart & Fidessa Isabelle van Rietschoten

Met dank aan: Simone Memel

Het Paviljoen is open van maandag tot en met vrijdag tussen 9.00 en 17.00 uur. De toegang is gratis. Wilt u op de hoogte blijven van de exposities? Kijk dan op Facebook of volg de provincie op Twitter. Neem voor meer informatie contact op met Simone Memel: memels@noord-holland.nl

Publicatiedatum: 09/05/2018

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.