Paviljoen Welgelegen

Het huidige rijksmonumentale provinciehuis van Noord-Holland ligt ingebouwd tussen kantoorgebouwen en woningen, met aan de achterzijde stadspark de Haarlemmer Hout. Eens heette dit Paviljoen Welgelegen en was gebouwd in opdracht van de bankier Henry Hope.

3 min

Familie Hope

De familie Hope komt oorspronkelijk uit Schotland en start in de zeventiende eeuw een handelshuis in Rotterdam, dat later verplaatst wordt naar Amsterdam. Het handelshuis bloeit in de zeventiende eeuw en wordt in de achttiende eeuw omgevormd tot bank. Henry Hope is één van de eigenaren van Hope & Co.

Henry Hope (1788), door C.H. Hodges, naar een gravure van een schilderij van Joshua Reynolds. Collectie Rijksmuseum Amsterdam.

Henry Hope koopt de ‘Hofstede Welgelegen’ in 1769. Enkele jaren later benadert Hope het stadsbestuur van Haarlem met zijn plannen voor de bouw van een groot huis met uitzicht op het stadsbos..

In 1786 wordt begonnen met de bouw van Welgelegen. Er wordt een tuinkoepel gebouwd en het stalgebouw wordt uitgebreid. Acht jaar later wordt de bouw afgerond. Dat Henry zeer gefortuneerd is, is ook terug te vinden in het huis. De trappen zijn gemaakt van het witste Carrara marmer en de vloeren hebben bijzonder ingelegde parketvloeren. Er worden zelfs twee door stoom aangedreven waterpompen geïnstalleerd, voor de watervoorziening in het huis.

Paviljoen Welgelegen, gezien iets schuin van voren, vanuit het zuidwesten, 1791. Middenonder het wapen van Hope, 1792. Collectie Noord-Hollands Archief.

Het ontwerp

Het ontwerp van het paviljoen is gemaakt door Abraham van der Hart. Van der Hart bouwt Paviljoen Welgelegen op een L-vormige plattegrond. De hoofdentree is gelegen in de oksel tussen de twee vleugels, de Dreef-vleugel en de Houtvleugel aan de Paviljoenslaan.

De Dreefvleugel wordt gebruikt als het woonappartement van de bewoners. Slaapkamers, keukens en de eetkamers bevinden zich in deze vleugel. Aan de Dreef wordt deze gevel gekenmerkt door de vele identieke vensters.

De Houtvleugel is gebouwd als Schilderijengalerij met op het uiterste puntje van het gebouw een bibliotheek met een klein appartement. De Muziekzaal en de Biljartzaal vormen samen met het trappenhuis de verbinding tussen beide vleugels.

De symmetrische Houtvleugel wordt aan de Paviljoenslaan bepaald door een zuilenportiek dat bereikt wordt door twee gebogen hellingarmen die aansluiten op het bordes. Op de hoeken zijn twee paviljoens gebouwd, met ieder een eigen ingang naar het bordes. Het portiek is opgebouwd volgens het strakke schema van de klassieke orde. Het bordes rust op een fundament, daarboven is de bel-etage voorzien van Dorische zuilen en kapitelen. Op de eerste verdieping zijn Ionische zuilen geplaatst, met daarboven een tympaan. Op het dak staan twee lichtkoepels die de schilderijengalerij van boven belichten.

Paviljoen Welgelegen, gemaakt in opdracht van het Rijksarchief in Noord-Holland, door WR Bettenhausen. Collectie Noord-Hollands Archief.

Na Henry Hope

Na de komst van de Fransen en het vertrek van de Prins van Oranje vlucht Henry Hope in 1794 naar Engeland. In 1808 koopt Lodewijk Napoleon, broer van de Franse keizer, voor 300.000,- gulden het paviljoen van John Hope, de aangenomen zoon van Henry Hope. In 1810 treedt Lodewijk Napoleon onder druk van zijn broer af als koning van Nederland en hij verlaat het paleis.

Welgelegen wordt in 1814 in bruikleen gegeven aan Wilhelmina van Pruisen, moeder van Koning Willem I. Na haar overlijden wordt Welgelegen gebruikt als Kunstnijverheidsmuseum. In 1926 wordt Paviljoen Welgelegen verbouwd tot Provinciehuis van Noord-Holland.