4 min

Op een van de weinige niet-grijze dagen vroeg in dit jaar moet extra van buiten genoten worden. Dus hup op de fiets voor een tocht langs de oevers van de vroegere Zuiderzee. Een gebied met een bewogen geschiedenis die Nederland getekend heeft. We stappen af in een charmant ontginningsdorp, ontstaan in de 12e eeuw voordat het huidige IJ gevormd was en ouder dan Amsterdam, waar het sinds 1921 onderdeel van is. Ik heb het natuurlijk over Schellingwoude met zijn charmante dijkhuisjes en de achter de dijk gelegen Hervormde Waterstaatskerk.

Zelden Rust in Schellingwoude. Foto: Anna Groentjes, 2023.

Een turbulente geschiedenis

Schellingwoude heeft veel meegemaakt. In 1570 kwamen de geuzen nietsontziend plunderend langs en een jaar later bezetten Spaanse troepen zuidelijk Waterland
tijdens de Blokkades van Amsterdam. Schellingwoude werd volledig platgebrand.

Tijdens de waternoodramp in 1916 overstroomde – zoals overal rondom de Zuiderzee – een groot deel van de kust en het daarachter gelegen Waterland. Er gingen vele boerderijen en gebouwen verloren; de koeien stonden tijdens de ramp te schuilen in de Schellingwouderkerk. De nabijgelegen Oranjesluizen uit 1871 zorgden voor een impuls en ook stolpboerderij Zelden Rust, waar we vandaag langsgaan, heeft een gevelsteen uit 1862. Opmerkelijk is het bestek uit 1946 van de hand van architect
R.C. Hekker van het Bureau Wederopbouw Boerderijen (BWB), beschikbaar in het SHBO-archief en in beheer bij de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed.

De oorspronkelijke boerderij is wellicht verloren gegaan door de watersnoodramp of door de slooplust van de Duitse bezetter om ruimte te maken voor hun afweergeschut, waardoor in grote delen van Schellingwoude de historische bebouwing is verdwenen. Zelden Rust is sinds 1970 een Rijksmonument.

Van nok tot hooihuis

Een roerige geschiedenis die mij erg nieuwsgierig maakte. En ondanks het feit dat ik geen afspraak had gemaakt word ik hartelijk ontvangen door Ton, die mij de stolp van nok tot hooihuis laat zien terwijl hij vertelt over de bijzondere manier hoe hij en zijn vrouw vanuit Nieuwendam hier in 1977 terechtkwamen. Ze kregen twee jaar na het aanbellen bij boer Swart een telefoontje van een notaris of ze nog steeds interesse hadden in de boerderij. Swart gunde Ton en Marie Zelden Rust. Dat was wel even slikken want een stolp vraagt handigheid. Ton had nog nooit een spijker in de muur geslagen maar werd in een sneltreinvaart een handige klusser. Iedere dag na het werk, stond hij te schilderen en te klussen en is sindsdien niet meer gestopt.

Zelden Rust in Schellingwoude. Foto: Anna Groentjes, 2023.

Lachend vertelt hij dat hij weliswaar al geruime tijd met pensioen is maar volop doorwerkt. Hij verbouwde eigenhandig de huizen van zijn drie dochters en zorgt ervoor dat de stolpboerderij tiptop in orde blijft. Ieder jaar doet hij een stuk van het schilderwerk en ook andere klussen doet hij zo veel mogelijk eigenhandig. De deels verzaagde dakpan in zijn atelier en werkplaats is het bewijs van de laatste spoedreparatie waarvoor hij het dak op moest. De subsidie voor Rijksmonumenten is een welkome ondersteuning.

Zelden Rust in Schellingwoude. Foto: Anna Groentjes, 2023.

Een leven naast de stolp

Ondanks al het onderhoud hebben Ton en Marie gelukkig ook nog tijd voor de kinderen en de kleinkinderen. Ton was lange tijd voetbaltrainer en gaat na de lunch eerst zijn ene kleinzoon toejuichen op het veld en dan gauw naar een ander kleinkind om dat toe te juichen tijdens de tweede helft op een ander voetbalveld. Marie verontschuldigt zich over de naar haar smaak wat rommelige lange regel, waar nog geen maand geleden een gezellige buurtkerstmarkt heeft plaatsgevonden. En al is de stolpboerderij een aaneenschakeling van de mooiste tableaus, rommelig is het zeker niet. Wel hangen bijna alle muren vol kunst. Het meeste van de hand van Ton. Hij is naast al zijn andere activiteiten ook vaak te vinden in zijn atelier in het hooihuis om te schilderen en hij geeft als vrijwilliger les in het tegenover de boerderij gelegen dorpshuis.

Foto: Anna Groentjes, 2023.

Foto: Anna Groentjes, 2023.

Interieur van Zelden Rust

Iedere ruimte van de stolpboerderij is zorgvuldig ingericht maar toont de agrarische geschiedenis nog volop. Zo is de grup weliswaar afgedekt maar de indeling is authentiek. De boerderij heeft geen dorsdeuren maar als voormalige vaarboerderij wel een hooivak aan de doorgaande sloot achter de Schellingwouderdijk. De hoge wagendeuren waren aan dezelfde zijde in het aangebouwde hooihuis. In de woonkamer sieren bijzondere tegeltjes de open haard en de knusse keuken is geplaatst in de voormalige kaaskamer. In de tas kijk je zo tegen het imposante piramidedak aan en ook buiten is het niet moeilijk voor te stellen hoe boer Swart bezig is met het afspoelen van de melkbussen in de sloot aan de rechterzijde van de stolpboerderij. Zelden Rust ligt met de verhoogde voorgevel richting kerk en met het met een tussenlid gekoppelde hooihuis aan de noordelijke zijde.

Zelden Rust in Schellingwoude. Foto: Anna Groentjes, 2023.

Ondanks het feit dat er binnen en buiten eindeloos veel te zien is en ik gastvrij een lunch krijg aangeboden, stap ik weer op de fiets om mijn weg door landelijk Noord te vervolgen. Het was een eer om op bezoek te zijn bij Zelden Rust.

Auteur: Anna Groentjes

Dit artikel is eerder verschenen in Magazine Vrienden van de Stolp, nummer 112, 2023,  Boerderijenstichting Noord-Holland.

Publicatiedatum: 26/06/2023