Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Hollandse Nieuwe: streekdracht in een nieuw jasje

In het Huizer Museum is de fototentoonstelling ‘Hollandse Nieuwe’ te zien. Fine art fotograaf Jackie B portretteert in deze serie Nieuwe Nederlandse vrouwen die geboren zijn in landen waar Nederland in het verleden (of heden) handelsbetrekkingen mee had. De serie bestaat uit achttien foto’s met vrouwen afkomstig uit dertien verschillende landen, waaronder Japan, Suriname, Somalië en Israël. Zij zijn gekleed in de traditionele dracht van hun (voor)ouders gecombineerd met accessoires uit de Nederlandse streekdracht. Dit levert nieuwe en verrassende beelden op. Oneindig Noord-Holland bezocht de tentoonstelling en ging in gesprek met fotograaf Jackie B.

Op de gevoelige plaat

Je kan tegenwoordig geen nieuwsbericht horen of krant openslaan of de woorden ‘diversiteit’ en ‘inclusie’ komen je tegemoet. De afgelopen jaren stond dit onderwerp bovenaan de agenda bij overheden, beleidsmakers en musea. Toch is dit voor Nederland niet een nieuw thema. De diversiteit, ofwel de verschillen van mensen, die we ervaren zit diepgeworteld in onze geschiedenis. In de zeventiende en achttiende eeuw brachten de West-Indische Compagnie (WIC) en de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) producten, specerijen, grondstoffen én mensen naar Nederland.

Door onze handelsbetrekkingen komen er al eeuwenlang allerlei mensen met verschillende nationaliteiten binnen onze landsgrenzen. Zonder te oordelen over de manier waarop dit in het verleden tot stand kwam, vertellen de kunstwerken uit de serie ‘Hollandse Nieuwe’ dit verhaal. Door middel van de afgebeelde personen, kleding en geselecteerde objecten worden beide culturen in één beeld verenigd. Fine art fotograaf Jackie B. heeft op deze manier een nieuwe wereld gecreëerd, die verrassend genoeg vanzelfsprekend aanvoelt.

Bij de meeste werken zijn de afgebeelde streekdracht accessoires tentoongesteld, zoals de Zuid-Bevelandse kap bij het werk ‘Surinaamse in Zeeland’. Foto: Judith van Amelsvoort, 2023.

Het licht vangen

Het idee voor de serie ‘Hollandse Nieuwe’ is bij toeval ontstaan. Toen een vriendin met een buitenlandse afkomst aan Jackie vertelde hoe trots zij is op Nederland, besloot Jackie haar te fotograferen met een traditionele Huizer muts op. Vanaf dat moment begon zij haar carrière als zelfstandig kunstfotograaf. Heel 2018 stond in het teken van onderzoek doen, objecten verzamelen en fotograferen voor de serie ‘Hollandse Nieuwe’. In haar vrije werk streeft Jackie altijd het picturalisme (een stroming uit 1880-1914) na, waarbij een foto net een schilderij lijkt. Het is duidelijk dat ze met deze serie hierin is geslaagd. Meerdere bezoekers hebben het ‘Japanse melkmeisje’ al met ‘Het melkmeisje’ van Johannes Vermeer in het Rijksmuseum vergeleken.

Met een paar uitzonderingen daargelaten komt het licht in de foto’s altijd van links. Dit is geen toevalstreffer. Jackie legt op zaal uit dat dit een bewuste keuze is. Naast dat ze van sterke contrasten houdt, zit er ook een psychologische betekenis achter. Op het moment dat je mensen met het linkeroog eerst ziet, dan registreert ons brein de emotionele kant. Als de persoon de andere kant op is gedraaid en de lichtval van rechts komt, zien we de zakelijke kant. Op deze manier probeert Jackie de afstand tussen de beschouwer en haar werk te verkleinen. Jackie legt daarnaast uit dat hoe meer glans je op een foto hebt, hoe meer afstand je creëert. Bij een matte afwerking wordt de kijker meer de foto ‘ingezogen’ en wil het beeld daardoor aanraken. Dit is één van de redenen waarom ze geen glas voor haar werken plaatst.

Voor het opmaken van de Nederlandse streekmutsen schakelde Jackie de hulp in van verzamelaar en expert Jankees Goud. Jackie kwam in contact met de modellen, niet via een modellenbureau, maar via een oproep op Facebook. De getoonde kostuums komen niet zomaar uit een kledingwinkel. De ensembles zijn geleend bij verzamelaars, waren eigendom van het model of zijn door Jackie zelf gemaakt of samengesteld.

Fotograaf Jackie B op zaal in de tentoonstelling ‘Hollandse Nieuwe’ in het Huizer Museum. Foto: Judith van Amelsvoort, 2023.

Chinese in Volendam

Dit meisje van Chinese afkomst draagt een blauw/witte kimono met op het hoofd een muts uit Volendam. Dit kostuum wordt in China gedragen door serveersters tijdens theeceremonies. De pose is afkomstig uit een Chinese dans. Net als de borden in haar handen lijken de drie vazen op de grond op Chinees porselein. Schijn bedriegt, want dit is Delfts Blauw uit de privécollectie van de fotograaf.

Tussen 1624 en 1634 werd door de Verenigde Oost-Indische Compagnie (VOC) het Fort Zeelandia gebouwd in Taiwan. In deze Nederlandse handelspost werden Indische specerijen, katoen, tin en ivoor geruild voor zijde, thee, porselein en gember. Vanuit China vertrokken de volgeladen schepen naar Nederland. Het porselein was in eerste instantie alleen bedoeld als ballast voor de schepen die lichte producten als thee en zijde vervoerden. Al gauw werd het blauw Chinese porselein ongekend populair en werd het op eigen bodem nagemaakt. Zo ontstond Delfts Blauw. In het begin was dit keramiek nog voorzien van Chinese voorstellingen maar later met Hollandse taferelen. Vandaag de dag ontvangt Volendam busladingen vol met Chinese toeristen die in een paar dagen Nederland willen zien.

Hollandse Nieuwe, Chinese in Volendam. Werk: Jackie B, 2018.

Siberisch meisje in Marken

Voor deze foto heeft Jackie een Siberisch-Nederlands model gevraagd. Vanuit oudsher staat Siberië bekend om de jacht en de handel in huiden. De afgebeelde huiden zijn museale stukken die ze van verzamelaar Aad Peters kon lenen. De huiden zijn afkomstig van dieren die in Siberië leefden, waaronder de veelvraat (in het Engels wolverine), de Siberische tijger en de muskusos. Als tegenhanger plaatste Jackie een Nederlandse kip (een barnevelder) van haar eigen boerderij naast het model. Vanwege de geur van de huiden bleef de kip vijf minuten stokstijf stilstaan. Jackie plaatste de kip na het nemen van de foto weer snel bij zijn soortgenoten. In deze foto worden ‘prey and predator’ verenigd. Op het hoofd draagt de Siberische Nederlandse een traditionele zonhoed die de vrouwen in Marken droegen in het hooiseizoen.

Hollandse Nieuwe, Siberisch meisje in Marken. Werk: Jackie B, 2018.

Midden-Oosten in het Gooi

In de zeventiende en achttiende eeuw waren de VOC en de Portugezen de enigen die handelsposten in het Midden-Oosten hadden. Zij handelden onder andere in zijde, koffie, porselein, Arabische gom, parels en wierrook. In tegenstelling tot het moderne alles-verhullende-modebeeld van het Midden-Oosten, was de traditionele kleding zeer kleurrijk en rijkelijk versierd met borduurwerk en goudkleurige passementen.

Aan het einde van de negentiende eeuw, toen de Gooise Stoomtram het Gooi ontsloot, trokken veel welgestelde Amsterdammers naar deze streek. Zij bouwden grote landhuizen om van het buitenleven te genieten. In de kleding en accessoires van deze Nieuwe Nederlandse vrouw komen deze rijke culturen samen. Op de foto draagt zij een goudkleurig gewaad met op het hoofd een Blaricumse muts, die ook wel een staartkap wordt genoemd. De laat negentiende-eeuwse kap met oorijzer en gouden versieringen werd voornamelijk door rooms-katholieke vrouwen gedragen.

Hollandse Nieuwe, Midden-Oosten in het Gooi. Werk: Jackie B, 2018.

Japans melkmeisje in Huizen

De Nieuwe Nederlandse vrouw op deze foto is een bekende Japanse sopraan die in Nederland woont. Zij draagt een zeer exclusieve en kostbare kimono. Speciaal voor haar optredens heeft zij aan de mouwen kanten stroken toegevoegd, dit worden ook wel furisode of ‘swinging sleeves’ genoemd. Het woord kimono betekent letterlijk ‘hetgeen iemand draagt’. Het aankleden van de kimonodracht is een apart ritueel wat gemiddeld vier uur lang duurt.

Net als in Japan wordt er in Huizen veel waarde gehecht aan tradities. Het opmaken van een Huizer oorijzermuts, die het model draagt op de foto, neemt ongeveer twee uur in beslag. Na het wassen, strijken en plooien werd de muts met spelden vastgezet op een ondermuts. De muts werd op zondag gedragen als men naar de kerk ging. Voor het opzetten van de muts was er altijd hulp nodig van een familielid of buurvrouw. Of in het geval van de Japanse sopraan was dat Jankees Goud. Jackie B vertelt dat het ruim acht uur duurde voordat het model was aangekleed, de traditionele make-up in orde was en de Huizer muts was opgezet. Na deze lange dag waren de prachtige foto’s binnen 20 minuten gemaakt.

Hollandse Nieuwe, Japans melkmeisje in Huizen. Werk: Jackie B, 2018.

Een nieuwe vanzelfsprekendheid

Sommige tradities en gewoontes die afkomstig zijn uit andere culturen blijken na verloop van tijd prima met elkaar te kunnen samenleven. Vaak wordt er gezegd: iets wat van ver komt, moet wel bijzonder zijn. Maar juist de combinatie met iets lokaals kan het sterker maken. Net als de appels en kaneel in de Oud-Hollandse appeltaart.

Fotograaf Jackie B in gesprek met bezoekers van de tentoonstelling ‘Hollands Nieuwe’ in het Huizer Museum. Foto: Judith van Amelsvoort, 2023.

De tentoonstelling ‘Hollandse Nieuwe’ is nog tot eind maart 2023 te zien in het Huizer Museum. Interesse om zelf een werk van Jackie B aan de muur te hebben? Kijk voor meer informatie op haar website.

Auteur: Judith van Amelsvoort, met dank aan Jackie B.

Bronnen:

Publicatiedatum: 06/02/2023

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

1 reactie

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.