De Boekelermeer bij Alkmaar

De Boekelermeer is de laatste jaren voortdurend in het nieuws. De gemeente Alkmaar is druk bezig deze polder tot een bloeiend bedrijventerrein te ontwikkelen. Aan de oostkant van de polder staat de imposante huisvuilverbrandingsinstallatie. Bovendien is er een piekgasinstallatie in de polder en heeft gasbedrijf TAQA er de apparatuur voor de gasopslag in de Bergermeer gebouwd. Het is nu bijna onvoorstelbaar, maar de Boekelermeer was eens water. Na de droogmaking van het meer in 1569 was de polder ruim een eeuw als drassig rietland in gebruik.

3 min

Boekelermeer droog en weer blank

Het Boekelermeer vormde een van de vele wateren in de omgeving van Alkmaar. In 1567 werden de eerste stappen gezet om het meer droog te maken. In dat jaar kregen Jarigh van Tjepma en Jacob Reyersz. een octrooi of concessie om het Boekelermeer te mogen inpolderen. Tjepma kwam uit Friesland en was rentmeester van de bezittingen van keizer Karel V bij Alkmaar. Jacob Reyersz. was een Alkmaarse poorter. De Boekelermeer viel in 1569 droog. Helaas verdween het nieuwe land vier jaar later alweer onder water. In 1573 vielen de Spanjaarden Alkmaar aan. De Boekelermeer werd toen snel blank gezet om de vijand bij de stad weg te houden.

De tijdens het Spaans beleg van Alkmaar weer blank gezette Boekelermeer (nr. 24). Detail uit een kaart van J.J. Beeldsnijder, 1575. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Rietpolder

Rond 1580 was de Spaanse dreiging verleden tijd. De landeigenaren begonnen met het herstel van de schade en in 1587 kwam de Boekelermeer voor de tweede keer boven water. Maar werkelijk droog was de Boekelermeer niet. Men richtte het land namelijk in voor de teelt van riet. De percelen werden onder een laag water gezet zodat het riet goed groeide. Riet was destijds een veel gevraagd product dat een aantrekkelijke prijs opbracht. Het werd niet alleen gebruikt voor dakbedekking, maar ook voor het vlechten van matten en het versterken van dijken. Het riet uit de Boekelermeer was van prima kwaliteit. De toepassing van riet uit de polder werd soms zelfs dwingend voorgeschreven in bestekken van de bouw van stolpboerderijen. De rietlanden vormden tevens een mooi terrein voor de jacht op watervogels. En eind zeventiende eeuw legde Pieter Zijmentsz. Koijman uit Oesdom een eendenkooi in de Boekelermeer aan.

Gerard van Egmond van de Nijenburg. Anoniem, ca. 1700. Beeld: Stedelijk Museum Alkmaar.

Gerard van Egmond

Rond 1680 ging het niet goed meer met het riet. Dat kwam omdat de Boekelermeer ondertussen bedekt was met een dikke laag prut. Er was bovendien maar één molen en die kon het water niet helemaal de baas. De diepste delen van de polder stonden daardoor onder een laag stinkende dunne modder. Dit alles was de schatrijke Alkmaarse regent Gerard van Egmond van de Nijenburg een doorn in het oog. Hij keek vanuit zijn buitenplaats Nijenburg in Heiloo over de Boekelermeer uit. Gerard kocht begin achttiende eeuw de hele polder op, liet in 1710 een tweede molen bouwen en bracht de Boekelermeer opnieuw in cultuur als weiland. Het kostte hem ruim 10.000 gulden. Maar daar stond 335 hectare nieuw land tegenover.

De Boekelermeer in 1946. Beeld: Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

Goede investering

Na het uitsterven van de familie Van Egmond van de Nijenburg in 1742 kwam de polder in handen van de familie Van Foreest. Die bleef tot 1910 heer en meester in de Boekelermeer. De molens zijn natuurlijk allang verdwenen. Sinds 1994 houdt het krachtige gemaal ‘Boekel’ langs het Noordhollands Kanaal de nu snel veranderende Boekelermeer droog. Want na het water, het riet en het weiland volgt momenteel moderne bedrijvigheid. De investering van Gerard van Egmond werpt nog steeds vrucht af, maar wel op een manier die hij zeker niet heeft voorzien. Gerards portret behoort tot de collectie van het Stedelijk Museum Alkmaar.

www.boekelermeerzuid.nl
www.hvcgroep.nl
www.boekelermeer.biz
www.stedelijkmuseumalkmaar.nl

Publicatiedatum: 21/04/2011