6 min

Ontstaansgeschiedenis

Bezoekers en bewoners van de havenstad IJmuiden kennen ze maar al te goed: de rokende schoorstenen en fabrieksgebouwen van Tata Steel. Dit Indiase staalbedrijf kocht in 2007 Corus, de kolos die in 1999 was ontstaan door een fusie tussen British Steel en de Nederlandse Hoogovens. Voor de oprichting van Hoogovens moeten we nog verder terug in de geschiedenis, naar 1917. De vraag naar staal nam toe en Nederlandse bedrijven wilden minder afhankelijk zijn van de import. De ondernemer H.J.E. Wenkebach presenteerde plannen om in Nederland een hoogovenbedrijf op te zetten. Dit bestond uit drie hoogovens, een cokesfabriek met bijproductenfabriek en een cementfabriek voor de verwerking van het restproduct ‘hoogovenslak’.

Luchtopname Hoogovens IJmuiden, 1994. Foto: ANP Historisch Archief.

Eigen haven

Als vestigingsplaats voor het hoogovenbedrijf werd IJmuiden verkozen boven de havenstad Rotterdam en de Limburgse mijnen. Donald Voskuil, manager regional affairs Tata Steel, legt uit waarom juist het duingebied zo geschikt was. “IJmuiden ligt geografisch gunstig vóór de sluizen en je kunt er bouwen op stevige zandgrond, in tegenstelling tot Rotterdam. We hebben nog altijd voordeel van deze locatie, vanwege de aanvoer van grondstoffen over zee – kolen en ertsen uit Scandinavië en Brazilië en Australië – en de afvoer van producten – de rollen staal – die grotendeels over de binnenwateren en het spoor naar het achterland gaan. Minder dan een vijfde van ons transport gaat over de weg. We hebben niet voor niets een eigen haven vóór de sluizen.”

Hoogovens in 1928. Foto: ANP Historisch Archief.

Hoofdkantoor van Dudok

In 1924 werd het eerste ijzer geproduceerd in ‘Hoogoven 1’ en binnen enkele jaren volgden al een tweede en derde hoogoven. Restproducten werden verwerkt tot nuttige zaken, zoals kunstmest en cement uit de hoogovenslakken. Vrijgekomen gas werd in de eigen energiecentrale verstookt of als stadsgas geleverd aan naburige gemeenten. Verdere uitbreiding volgde in 1958 en 1961 met twee nieuwe hoogovens. Voor het kantoorpersoneel en de directie ontwierp de bekende architect Willem Dudok in samenwerking met zijn compagnon Robert Magnée in 1951 het hoofdgebouw: een langwerpig kantoorgebouw van drie verdiepingen dat onderbroken wordt door een bijna even hoge glazen poort die toegang geeft tot het productieterrein.

Haven van Hoogovens. Foto: ANP Historisch Archief.

Investeringen

Dudoks hoofdgebouw is een Rijksmonument, vertelt Voskuil. “Daar mag niets aan veranderd worden, inclusief de letters ‘Hoogovens’ op de gevel.” Het overige fabrieksterrein wordt wel geregeld onder handen genomen. Met de groei van het aantal fabrieksgebouwen is het grondoppervlak toegenomen tot de huidige 750 hectare. Dat zal de komende jaren niet groeien, maar Tata Steel heeft de ambitie de staalproductie te laten stijgen van 7,2 naar 8 miljoen ton per jaar. Volgens Voskuil is er echter ruimte genoeg op het terrein en geen reden om te verhuizen. “De komende vijf jaar investeren we veel geld in vervanging en uitbreiding van de huidige fabrieken, zoals de renovatie van een deel van een hoogoven. Zulke investeringen geven aan dat we hier in IJmuiden zijn om te blijven.”

Hoofdgebouw Hoogovens IJmuiden.

Auto onder het stof

De invloed van Tata Steel en voorheen Hoogovens op de omgeving was altijd al groot. Het concern probeert overlast in het nabijgelegen Wijk aan Zee en IJmuiden te beperken, maar kan niet altijd voorkomen dat meubels, auto’s en huizen in de directe omgeving weleens onder het stof komen. Voskuil: “Dat werd dan achteraf schoongemaakt en gebeurt nog steeds, maar de laatste jaren is er opener en directer contact met de omgeving. Zo houden we informatieavonden en omgevingsrondritten waarop we laten zien wat we doen en waarmee we nog worstelen. Vorig jaar hebben we een grote hal gebouwd zodat de overslag van slak voortaan binnen in plaats van buiten gebeurt, dit om te voorkomen dat een vervelende kleefstof Wijk aan Zee teistert. Ook hebben we de klachtenprocedures met belanghebbenden, zoals de dorpsraad uit Wijk aan Zee, verbeterd. We gaan meer in dialoog met de omgeving en we merken dat dat wordt gewaardeerd”, aldus Voskuil.

Schaken

Ook door het organiseren van het prestigieuze jaarlijkse Schaaktoernooi wil het staalbedrijf ‘iets terugdoen’ voor de omgeving. Met name de horecaondernemers en middenstanders uit Wijk aan Zee profiteren van de reuring tijdens dit terugkerende sportevenement, zo zegt Voskuil. “Tijdens de twee weken dat dit grootste schaaktoernooi ter wereld duurt, zitten de hotels in de regio helemaal vol. De afgelopen twee jaar maken we ook uitstapjes naar buiten om meer exposure te genereren, zoals bijvoorbeeld schaakwedstrijden in het Rijksmuseum en op de RDM campus in Rotterdam, maar de basis blijft in Wijk aan Zee.”

Ivanchuk denkt tijdens Hoogovens Schaaktoernooi in Wijk aan Zee, 1996. Foto: ANP Historisch Archief.

Werkgelegenheid

Voor de werkgelegenheid in de regio is Tata Steel van groot belang. Het staalbedrijf haalt werknemers sinds jaar en dag met speciale busjes op uit Heerhugowaard, Heemskerk en andere Noord-Hollandse plaatsen. Voskuil: “Momenteel zijn er 9000 directe medewerkers, die grotendeels uit de omgeving komen. Onder hen zijn er 350 researchmedewerkers, dat is vrij veel. Dagelijks bedenken zij lichtere en sterkere stalen, wat vooral belangrijk is voor de auto-industrie. Momenteel broeden we op een nieuwe manier van staal maken, HIsarna, die kan leiden tot 20 procent minder co2-uitstoot. We zitten in de eindfase van onderzoek, waarna het op grote schaal kan worden toegepast”

Bedrijfsschool

Al driekwart eeuw leidt het staalconcern zelf jongeren op. De bedrijfsschool, tegenwoordig Tata Steel Academy genaamd, heeft al ruim 12.000 leerlingen aan een technisch vakdiploma geholpen. Voskuil: “Jongeren worden daar opgeleid op mbo-niveau 2, 3 en 4. Ze combineren leren met werken bij Tata Steel. Sinds anderhalf jaar organiseren we met de provincie en gemeente en andere maakbedrijven uit de omgeving ook de techniekcampus Techport. Dat betekent dat we de bedrijfsopleiding openstellen aan derden, zoals toeleveranciers.”

Eindwalsgroep, 1994. Foto: ANP Historisch Archief.

Tata Steel in cijfers:

productie: 7,0 miljoen ton staal in 2014

aantal medewerkers: ruim 9.000

grootte: 750 hectare bedrijfsterrein

duurzaamheid: ruim 98% van de bijproducten wordt hergebruikt

Meer informatie over de geschiedenis van het staalbedrijf in IJmuiden is te vinden in het Hoogovensmuseum.

Industrieel erfgoed

2015 is benoemd tot het Europese jaar van het Industrieel Erfgoed. Oneindig Noord-Holland vertelt aan de hand van dit themajaar de geschiedenis van het Noordzeekanaalgebied en de Zaanstreek. De provincie Noord-Holland is hierin een belangrijke partner omdat zij het industrieel erfgoed wil behouden en de beleving hiervan door haar bewoners en bezoekers zo breed mogelijk maken.

Het industrieel erfgoed van Noord-Holland wordt in de schijnwerpers gezet met het Festival Industrie Cultuur. De festivalactiviteiten vertellen het verhaal van de industrie toen en nu. Van historische windmolens aan de Zaan tot de staalindustrie in IJmuiden, iedereen is uitgenodigd industriecultuur van Noord-Holland te beleven op verschillende en verrassende manieren. Het festival concentreert zich hierbij vooral op de Zaanstreek en het Noordzeekanaalgebied, waar de industriële motor van de metropoolregio zich bevindt.

Publicatiedatum: 11/05/2015