3 min

Mooie Helena en Zachte Dina

De mythe rond het lawaai op de Zeedijk gaat terug tot in de achttiende eeuw. Op de Zeedijk woonde nabij de Nieuwmarkt de leerlooier Gerhards met zijn twee dochters, Helena en Dina. Beide dochters waren knappe vrouwen maar Helena was een waar secreet, terwijl haar zus veel zachter van karakter was. Wout, een passerende zeeman, viel als een blok voor Dina. Zij kon geen weerstand bieden aan zijn avances en werd tot over haar oren verliefd op hem.

De Spooksteeg bij de Zeedijk. Bron: Ben Visbeek via Flickr.

Noodlottig ongeluk

Helena, die ook verliefd was geworden op de knappe zeeman, was ontzettend jaloers op het stel. Ze gooide alles in de strijd om Wout voor zich te winnen. Toen Dina achter de streken van Helena kwam, liep hun confrontatie uit op een handgemeen met dramatische gevolgen: Helena gooide haar zus in een diep keldergewelf en sloeg haar zo hard dat Dina overleed. Toen buurtbewoners Dina’s levenloze lichaam aantroffen, werd er vanuit gegaan dat er sprake was van een ongeluk.

1910, de Oudezijds Achterburgwal die leidt naar de Spooksteeg.

Verdoemd tot in de eeuwigheid

Wout rouwde om Dina’s dood en Helena zag haar kans schoon, ze troostte hem en maakte hem het hof. Wout en Helena trouwden, maar zij werd ziek van wroeging en stierf al na drie jaar. Op haar sterfbed bekende ze aan Wout dat zij Dina om het leven had gebracht. Woedend riep hij uit: “Wees verdoemd, zustermoordenares, je zult ronddolen op de plaats van je misdaad tot in eeuwigheid.” Precies twintig jaar na dato klonk het ijselijke gekerm van Helena over de Zeedijk.

De Waarheid?

Wat is er precies waar van de mythe rond Helena, Dina en Wout op de Zeedijk? Vast staat dat het gebied in het centrum in 1853 flink in opschudding was. Volgens het Algemeen Handelsblad stroomden “sedert een tiental dagen, duizenden elke avond naar de Zeedijk, waar, zo heet het, een spook door akelige geluiden de rust van eenige huizen stoort.”

HET ZUCHTEND KERMEND EN SCHREEUWEND WONDERSPOOK. OP DE ZEEDIJK TE AMSTERDAM. Bron: Wouters/Moormann, Meertens Instituut, Amsterdam.

Oude brochure

Ook is er een oude brochure, die verscheen in 1853. Hierin wordt het verhaal over Helena en Dina verteld. De auteur van de brochure ontleende het verhaal aan een onuitgegeven manuscript dat hij had gevonden in de boekenkist van een oudoom. De betrouwbaarheid hiervan valt te betwijfelen, maar de plaats van het tumult wordt wel zeer precies aangeduid in het verhaal uit 1853: “op den Zeedijk, en wel aan het einde, gerekend van den Nieuwmarkt, ter linkerhand, in een tamelijk groot huis, waar in het benedenhuis een zoogenaamde kom-en-eisch affaire wordt uitgeoefend.”

Spooksteeg

Uit de oude archiefstukken van Amsterdam blijkt dat er rond 1730 geen spoor te vinden is van leerlooier Gerhards en zijn dochters. In een oud adresboek uit 1853 is wel een winkelier in ‘komenijswaren’ (Kaas en vleeswaren) te vinden op de Zeedijk, ter hoogte van nummer 42. Dit is bij de bocht van de Zeedijk aan de westkant. Op de hoek is een steeg te vinden die in 1853 nog de Waterpoort steeg heette. In 1855 is de naam echter veranderd in Spooksteeg. Zou het dan toch…?

Auteur: Eva Bleeker

Bron: Ons Amsterdam – Het Spook van de Zeedijk

Publicatiedatum: 11/05/2015