Haarlemse winkelgeschiedenis in een notendop

In de tijd dat Haarlem nog maar net zijn stadsrechten had werden goederen van buiten de stad per schip of via de stadspoorten binnen gebracht en in de hallen of op de markt verkocht. De ambachtslieden in de stad zelf maakten en verkochten hun producten direct aan de inwoners. Dit ging een aantal eeuwen zo door, tot het einde van de achttiende eeuw. Vanuit het Duitse Westfalen kwamen in toenemende mate luxe waren, meubels en andere zaken naar Haarlem. In de binnenstad vestigden zich steeds meer winkels, eerst klein en vervolgens groot. De Grote Houtstraat veranderde zo geleidelijk aan in een winkelstraat. Vanaf 1900 zie je in nieuwbouwwijken rondom de oude stad kleine winkels als paddenstoelen uit de grond schieten en verkopen bakkers, slagers en melkboeren hun waar langs de huizen. Na de beide wereldoorlogen gaan de kleine winkels plaats maken voor grootgrutters. En vandaag de dag verdwijnen steeds meer winkels uit de stad door de opkomst van het online winkelen. Hieronder zie je de Haarlemse winkelgeschiedenis in beeld. Welke veranderingen zullen komende jaren worden omarmd of verguisd?

Marskramer

Op de afbeelding hierboven zie je een Marskramer bij een dorp. Linksonder staat: Ian-Hagels Compagne. Sueckeltie. Het is de eerste prent uit een serie van tweeëndertig prenten met genretaferelen uit de collectie Voorhelm Schneevoogt, vervaardigd door Gillis van Scheyndel (1594/1596 – 1653/1660). Beeld: Noord-Hollands Archief.

Spekstraat

Hierboven zie je een aquarel van de Spekstraat, hoek bij de Grote Houtstraat, ziende naar het oosten uit 1810. Vervaardigd door Jan Pannebakker. De Spekstraat dankt haar naam aan het spek dat verkocht werd in de Vleeshal waar van 1386 tot 1603 de Haarlemse slagers hun vlees verkochten. En als je inzoomt op de winkel rechts vooraan, is dit mogelijk een winkel in ijzerwaren, van keukengerei tot kachels. Beeld: Noord-Hollands Archief.

Bakkerij Koel

Kinderen gluren nieuwsgierig naar binnen, voor de etalage van de Elektrische Luxe Bakkerij van Jac. Koel aan de Frans Halsstraat 27a, op de hoek van de Kennemerstraat en Schoterstraat. Beeld: Noord-Hollands Archief.

Melkkar

Op de foto hierboven presenteert een melkboer, melkman of melkslijter zijn melkkar van firma G.A. Rutte bij het Adriaan Stoopplein in 1950. Vroeger ging de melkboer in Nederland langs de deur met melk en zuivelproducten. Beeld: Noord-Hollands Archief.

Kruidenier

Op de foto boven, uit 1953, zie je de trotse eigenaars van Kruidenier Van Urk in hun winkel aan de Rooseveldstraat 2a in Haarlem staan. De kruidenier is een detailhandelaar in voornamelijk ‘droge’ levensmiddelen. Door de opkomst van grote supermarktketens in de loop van de jaren zeventig zijn de meeste kruidenierszaakjes nagenoeg verdwenen en is de term verouderd geraakt.

Supermarkt

Over supermarktketens gesproken. Op deze foto zie je Supermarkt P. de Gruyter aan de Botermarkt 25, in 1968 in Haarlem. Beeld: Noord-Hollands Archief, Fotocollectie Bedrijf Openbare Werken te Haarlem.

Drogisterij

Op bovenstaande foto zie je de drogisterij aan het Wilhelminaplein met Martin Nan en Joke Beelen bij de kassa in 1970. Beeld: Noord-Hollands Archief.

Vomar

Hier zie je het interieur van de Vomar aan de Teslastraat tegen het eind van de jaren zeventig. Heel anders dan nu! Beeld: Noord-Hollands Archief, Fotoburo De Boer.

Leegstand

Vandaag de dag verdwijnen steeds meer winkels uit de stad door de opkomst van het online winkelen. Het is geen uitzondering als je posters met ‘opheffingsuitverkoop’ ziet, die de etalageruiten van zowel kleinere als grotere zaken sieren.

Tentoonstelling Museum Haarlem

Voor meer van deze fascinerende beelden over de Haarlemse winkelgeschiedenis kun je van 13 mei tot en met 25 september 2016 terecht in Museum Haarlem dat deze maanden de tentoonstelling ‘Van Marskramer tot Muisklik’ presenteert. De hele zomer kun je hier je ogen de kost geven met acht eeuwen Haarlem als winkelstad. Het museum bevindt zich in het winkelhart van historisch Haarlem, aan het Groot Heiligland 47 en is dagelijks tot 17:00 uur open.

Meer informatie vind je op de website www.museumhaarlem.nl.

Auteur: Liza Koppenrade

Publicatiedatum: 13/05/2016