Kruitmagazijnen in het Noordwestfront

Bomvrije munitiemagazijnen speelden een belangrijke rol in de verdedigingsstrategie van de Stelling van Amsterdam.

2 min

Bomvrije magazijnen van de Stelling van Amsterdam

In aanvulling op de vaste kanonnen in de forten was er behoefte aan verplaatsbaar geschut. Vanuit de bomvrije magazijnen die relatief dicht bij de hoofdverdedigingslinie lagen werden neven- en tussenbatterijen van munitie en buskruit voorzien. De meeste van deze kruitmagazijnen verrezen in het (noord)westelijk deel van de Stelling, dat door zijn beperkte inundatiemogelijkheden de zwakste schakel in de verdediging was. De kruitmagazijnen kregen een bergloods voor de opslag van geschut en een woning voor een opzichter. Voorbeelden van deze zelfstandige kruitmagazijnen vinden we terug in de Assendelver Zeedijk en langs de Hoge Dijk bij de Dam in het Noordwestfront van de Stelling. Geen van de bergloodsen heeft de tand des tijds doorstaan. Twee wachterswoningen bestaan nog.

Kruitmagazijn bij de Dam

Op een strategische locatie, waar drie oude middeleeuwse dijken bij elkaar komen, verrees een kruitmagazijn. Tussen 1893 en 1897 werd hier een liniewal aangelegd die via een tweede liniewal doorliep tot aan Fort bij Veldhuis. De bestaande Hoge Dijk kreeg hierdoor de functie van een gedekte verbindingsweg. Halverwege deze weg tussen Fort bij Veldhuis en Fort aan den Ham kwam een bomvrij kruitmagazijn. In tijd van oorlog zou van hieruit de aarden batterij in de Hoge Dijk en een tijdelijke opstelplaats voor verplaatsbaar geschut van munitie voorzien worden.

Het interieur van het Kruitmagazijn bij de Dam bestaat uit vier rechthoekige ruimten met segmentbooggewelven. De vier lokalen dienden voor de opslag van projectielen en buskruit. In de twee kruitkamers werden zakken buskruit gevuld. Deze zogenaamde ‘kardoezen’ waren nodig voor het afschieten van projectielen uit het geschut.

Mogelijk heeft dit kruitmagazijn een bergloods en wachterswoning gehad, maar van beide gebouwen is niets bewaard gebleven.

Kruitmagazijn bij de Dam.

Kruitmagazijn bij de Stenen Paal

Dit magazijn is in 1895 aangelegd in de Assendelver Zeedijk. Deze middeleeuwse dijk verloor, na de inpoldering van de IJpolders ten behoeve van het Noordzeekanaal, zijn waterkerende functie. De oude zeedijk kreeg een tweede leven als extra liniewal voor de Stelling van Amsterdam achter de hoofd- verdedigingswal tussen de forten Sint Aagtendijk en Zuidwijkermeer.

Aan de Assendelver Zeedijk werden drie kruitmagazijnen aangelegd, waarvan een bij de ‘Steenen Paal’. De naam verwijst naar een oude waterschapspaal uit 1717 die even verderop bij de kruising met de Genieweg staat. Het magazijn en de bergloods – die in 1905 erbij kwam – werden niet alleen gebruikt voor projectielen en buskruit, maar ook voor de opslag van draagbaar spoorwegmaterieel. Aan de andere kant van de weg werd in hetzelfde jaar een wachterswoning gebouwd. Deze eenvoudige woning met zadeldak doet nog steeds dienst als woonhuis. Het kruitmagazijn wordt tegenwoordig gebruikt als kleine expositieruimte over de luchtoorlog boven Nederland ten tijde van de Tweede Wereldoorlog en is op afspraak te bezichtigen.