De beelden heeft de gemeente de laatste kwart eeuw aangekocht om de openbare ruimte te verfraaien. Je kunt ze aantreffen langs straten en op pleinen, aan een gevel en op een sokkel, neergevleid in het gras van een plantsoen en opgesteld aan de waterkant. Het routeboekje ‘Beelden in Huizen’, verschenen in april 2016, beschrijft niet minder dan zesendertig stuks en de tentoonstelling ‘BuitenBeeld’ geeft achtergrondinformatie met foto’s, schetsen en modellen, de visie van de kunstenaar en de mening van de omgeving.

Liever de benenwagen

Omdat je het ijzer moet smeden als het heet is en meer nog omdat van uitstel wel eens afstel komt besluit ik de ochtend na de presentatie van het fietsrouteboekje al om het parcours te inspecteren. Een blik op de plattegrond in het boekje leert meteen dat iemand die niet in Huizen geboren en getogen is beter de fiets in het schuurtje kan laten. De meeste beelden staan op loopafstand van elkaar in twee clusters, het oude dorp en de nieuwbouw ten oosten daarvan, en een fietser remt niet graag. Bovendien vertonen de straatjes van het oude dorp een ingewikkeld kriskras patroon. Het andere cluster is wat dat betreft een stuk eenvoudiger: twee beelden staan aan het Gooimeer en vele andere zijn te vinden aan het langgerekte water de Aanloophaven. Het is trouwens even oefenen met die plattegrond, het noorden is niet boven zoals gebruikelijk maar naar rechts gedraaid. Heel wat straatnamen staan dan ook op hun kop.

Boodschappendag

Zaterdag blijkt niet de meest geschikte dag om een kunstroute in het centrum van Huizen te volgen. De Huizers doen dan boodschappen en ze komen graag met de auto. Op het plein in hartje dorp, waar ik het ‘Huizer Melkmeisje’ van keramiek en brons weet, is markt en daarom laat ik haar om te beginnen staan voor een andere keer. In de smalle straatjes rijdt het verkeer af en aan maar gelukkig zijn er ook bankjes en muurtjes om even op de plattegrond te puzzelen waar zich de volgende kunstwerken bevinden. Op naar het qua onderwerp met het melkmeisje verwante ‘Huizer Vrouwen’. De meeste beelden zijn hier van bescheiden formaat, het boekje geeft van elk de precieze afmetingen in centimeters. En de beeldjes zijn in deze kleinschalige omgeving niet al te opdringerig geplaatst. Ik zie de Huizer Vrouwen compleet over het hoofd, zodat ik enigszins besmuikt naar mijn vertrekpunt moet terugkeren. De bronzen dames blijken inmiddels al op weg naar de kerk en steken met hun zondagse kappen amper zestig centimeter boven het plaveisel uit. Het vergroot wel de voldoening van de vinder natuurlijk en dat is bij dit cluster een terugkerende ervaring.

Watervogels

Hoe anders is het bij de beelden van het tweede cluster. De passanten in dit nieuwbouwgebied met veel plantsoenen zijn nu schaars en het zijn vooral joggers en hondenuitlaters. Nog steeds ben ik niemand met Beelden in Huizen in de hand tegengekomen, maar ze kennen hier de kunst natuurlijk al jaren en het gidsje is pas gisteren uitgekomen. In koffiehuis ‘De Optimist’ aan het Gooimeer krijg ik bij de cappuccino een verrekijker toegeschoven: de baas denkt dat ik de meerkoeten, slobeenden en knobbelzwanen kom spotten die in groten getale op het open water dobberen. Eerder deze ochtend heb ik inderdaad al een koppel ganzen gescoord maar die fourageerden in de tuin van theater De Boerderij en waren van brons. Hier is het mij te doen om twee hoogtepunten van de route die op de oever staan: ‘De Elementen’, een blauwe cirkelvorm van staal en meer dan acht meter hoog, en wat lager maar ook fors het bronzen werk ‘Thalassa’. Op heel verschillende manieren verbeelden ze op de enige juiste plek de kracht van wind en water. De graffiti op De Elementen denk ik daarbij weg.

Abstract en figuratief

Tussen De Elementen en Thalassa en preciezer nog tussen twee rode en groene vuurtorentjes mondt de Aanloophaven uit in het Gooimeer. Langs dit binnenwater en min of meer in het verlengde ervan staat een reeks kunstwerken die je, anders dan die in het oude dorp, niet snel kunt missen: ze zijn meestal een stuk groter en hebben veel ruimte om zich heen. Nog een verschil is dat de werken vaak abstract zijn. Een afgewogen oordeel erover kan ik niet geven maar ik merk dat ik bijvoorbeeld bij de ingenieuze ‘Vlucht’ en ‘Uit het vierkant’ van cortenstaal en de onverzettelijke granieten ‘Stapeling’ langer stil blijf staan dan bij de meeste figuratieve werken in het oude dorp. Vermoeidheid van de voetganger zal zoetjesaan een rol spelen, maar ook blijkt de concentratieboog juist bij kunst die erop uit is mij een verhaal te vertellen korter te zijn. Bij een abstract beeldhouwwerk meen ik dieper in de ziel van de kunstenaar te kijken: verbeelding tegenover uitbeelding.

Wisselwerking

Al met al laat Beelden in Huizen zien dat de gemeente moderne kunst verzamelt die heel gevarieerd is, zowel wat materiaal, formaat en kleur als wat stijl betreft. En gaandeweg wordt duidelijk hoeveel belang de kunstcommissie, die de beelden en plekken kiest, hecht aan de wisselwerking tussen kunst en omgeving. Zo volgt, waar de Aanloophaven een knik maakt, ook de abstracte vorm van verwrongen staal die daar staat de knik en dat is nog maar een heel voor de hand liggend voorbeeld. Terzijde van de haven is ‘Extasy’: in een plantsoen tussen de eengezinswoningen buitelen twee bronzen mannetjes met bal over het gras. Het meditatief bedoelde cortenstalen beeld ‘Stille Stemmen’ drijft in een vijver bij een gebedshuis, op weg naar het onbekende. Het roze kunstwerk ‘Spraakwater’ was daarentegen te vinden bij de markt maar is helaas voorgoed het zwijgen opgelegd. Dat het bronzen ‘Vissersmonument‘ de elementen nu juist trotseren moet tussen het groen langs een beschut straatje in het oude dorp dunkt mij wel vatbaar voor heroverweging.

Verdwenen beelden

Het routeboekje en de tentoonstelling besteden ook bij wijze van ‘in memoriam’ aandacht aan een aantal bronzen beelden dat in 2007 is gestolen en aan Spraakwater van glas en staal dat door vuurwerk is vernield. Met name het wonderlijke duo ‘Chang en Eng’, twee met de haren op het achterhoofd versmolten mollige figuren had ik graag bij de Aanloophaven ontmoet. Zij werden op een stormachtige nacht met andere bronzen in de omgeving van de sokkel gezaagd. Gelukkig laat Huizen zich in zijn kunstaankoopbeleid niet door vandalisme ontmoedigen. Er is nog heel wat plek beschikbaar: het zou mooi zijn als de twee kunstwerkenclusters in de toekomst met elkaar verbonden worden tot één werkelijk doorlopende route.

Auteur: Henk Bouma

Publicatiedatum: 19/04/2016