Gelegen aan de zuidelijke ringvaart van de Beemsterpolder zijn beide forten vanwege hun hoge ecologische waarde aangewezen als beschermd natuurgebied. Grotendeels verscholen in het groen zijn beide forten nu zeer beperkt toegankelijk voor het publiek. De bouw van het bomvrije fortgebouw aan de Middenweg begon in 1912 onder toeziend oog van Genieofficier Willem Dudok, de latere bekende architect. Maar bezuinigingsoverwegingen en een afnemend geloof in het militaire nut van een kringstelling rondom Amsterdam, zorgden er voor dat de laatste forten slechts één hefkoepelgebouw kregen. Deze kwam in het midden van de frontwal. Een tweetal extra mitrailleuropstellingen maakten van het fort een nog steeds moeilijk te nemen hindernis voor vijandelijke troepen.
Versoberd fort
Vanwege kostenoverschrijdingen en afnemend geloof in de Stelling van Amsterdam als nationaal Reduit zijn de laatste forten eenvoudiger van opzet. Niet alleen een tweede hefkoepel ontbrak, ook een frontgebouw werd achterwege gelaten. Aan het eind van de poterne – die normaliter het hoofdgebouw met het frontgebouw verbond – kwam het hefkoepelgebouw. Het brede inundatiegebied van de Beemster maakte het fort goed verdedigbaar, waardoor men kon volstaan met minder geschut. Wel kwamen er vier mitrailleurposten in de frontwal. De mitrailleur had zich in voorgaande jaren ontwikkeld tot een geducht wapen voor de verdediging op korte afstand. Mitrailleurs konden een grote hoeveelheid vuur afgeven met minder manschappen dan het grotere geschut in de hefkoepels. Dit betekende dat er minder wachtlokalen nodig waren in een compacter fort.
Gewapend beton
Ten tijde van de bouw van forten in de Beemster was de kennis en ervaring met betonconstructies flink toegenomen ten opzichte van de reeks vroege forten uit de periode 1897-1905. Bij de forten die na 1909 werden gebouwd ging men voor het eerst wapening in het cementbeton toepassen. Dit deed men echter alleen in de voor de verdediging vitale plaatsen, zoals in de dekkingen rond geschut- en observatiekoepels, en later ook bij de keelkazematten. Bij de forten aan de Middenweg en Jisperweg zijn bij al deze onderdelen gewapend beton toegepast. Het fort heeft de tand des tijds goed weten te doorstaan. In het hoofdgebouw is nog de oorspronkelijke ontijzeringsinstallatie voor het drinkwater bewaard gebleven als ook de originele waterpompen. Het reinigingslokaal beschikt nog over een waterreservoir aan het plafond en de voor die tijd moderne, kantelbare wasbakken. Aan de toegangsweg staat een gaaf voorbeeld van een stenen fortwachterswoning. Een ijzeren en een houten genieloods zijn gesloopt. Op het terrein van het Fort bij Vijfhuizen staat een kopie van een ijzeren genieloods van de Stelling.
Beroemde bewoner
De hierboven genoemde fortwachterswoning heeft een bekende bewoner gehad. Genieofficier Willem Dudok (1884-1974) heeft hier met zijn gezin vanaf augustus 1912 een jaar gewoond. Als fort-bouwmeester overzag Dudok vanuit deze woning, naar alle waarschijnlijkheid, de bouw van de bomvrije gebouwen op het fortterrein. Al eerder had hij gewerkt aan de bouw van enkele forten aan het Zuidfront van de Stelling. Een jaar na zijn intrek aan de Middenweg verliet Dudok het leger en begon hij in 1913 zijn carrière als architect bij de gemeente Leiden. In de jaren daarna groeide hij uit tot een internationaal gevierde bouwmeester. Zijn beroemdste bouwwerk is het Gemeentehuis van Hilversum uit de jaren 1928-1931. Het fort was overigens net op tijd gereed voor de algehele mobilisatie die in augustus 1914 werd afgeroepen vanwege de hooglopende spanningen in Europa. In maart van dat jaar bracht koningin Wilhelmina een bezoek aan het fort.
Duinvegetatie in de polder
Fort aan de Middenweg is al meer dan 10 jaar een toevluchtsoord voor plant en dier. Zoals ook bij andere forten het geval is, werd duinzand voor de versteviging van de slappe veengrond gebruikt. Door dit kalkrijke zand is op het fortterrein een heel andere vegetatie ontstaan dan in het omringende polderlandschap. De sterke temperatuurwisselingen die kenmerkend zijn voor de duinen, komen ook op het fortterrein voor. Door deze buitengewone omstandigheden treft men hier midden in de Beemsterpolder bijzondere duinvegetatie aan. Ook voor vogels is het forteiland een paradijs. De met riet omzoomde fortgracht heeft schoon en zuiver water en trekt diverse soorten eenden en watervogels aan die hier in alle rust kunnen broeden.
Tekst: Jephta Dullaart
Meer informatie
Meer informatie over Fort aan de Middenweg kunt u vinden op de volgende websites:
Publicatiedatum: 09/05/2012
Vul deze informatie aan of geef een reactie.