4 min

Groes of groeze is een oud woord voor ‘drassig weiland’. Het is verwant met de woorden gras, groen en groeien. Toen Jan van Beieren (1373-1425) graaf van Holland was, lag in de omgeving van de tegenwoordige Groest een moerassige vlakte, die later Groeze werd genoemd. Er liep een ‘groep’ (greppel) door, waarmee het overtollige regenwater van het dorp werd afgevoerd. Het water werd vervolgens via de Spuisteeg naar de Kampstraat afgevoerd.

Hoewel de straatnaam Groest alleen in Hilversum voorkomt, is het begrip niet helemaal uniek in Nederland. Een Groes (of De Groes) is aan te treffen in vijf gemeenten. Nog twee andere hebben een Groeze; onder andere Malden, dat op een kleine afstand ligt van Groesbeek. Ook in deze plaatsnaam zien we verwantschap met de straat in Hilversum.

De Groest in 2016. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Straat vol monumenten

De Hilversumse Groest loopt vanaf het kruispunt met de Stationsstraat en Naarderstraat tot aan de rotonde met daaraan de Langestraat, Schapenkamp en de Emmastraat. De straat is grotendeels voetgangersgebied en heeft tal van rijksmonumenten. Een markant gebouw is bijvoorbeeld het voormalige kantoor van De Gooi- en Eemlander op nummer 21. Dit pand is in 1928 gebouwd in de stijl van de Amsterdamse school. Boven de ingang bevinden zich nog gekleurde glas-in-loodramen met voorstellingen uit het drukproces. In het gebouw was tot 2006 dagblad de Gooi-en Eemlander gevestigd, vanaf 2006 Grand Café-Restaurant Le Journal. Nu zetelt fine dining restaurant Vyr (fonetisch voor Vuur) van Roy Brouwer er.

Het voormalig kantoor van dagblad Gooi- en Eemlander, 2014. Foto: Marcelmulder68, CC BY-SA 3.0 NL, via Wikimedia Commons.

Daarnaast bevindt zich op nummer 23 de uit 1913 stammende bioscoop ‘New York’. Het was de eerste bioscoop van Hilversum, met 390 plaatsen in de zaal en 127 op het balkon. Eind juli 1935 ging het gebouw grotendeels tegen de vlakte en verrees een nieuwe bioscoop, ontworpen door de architecten vader en zoon Bakker. Het kreeg een gepleisterde, zakelijk expressionistische gevel. De bioscoop was voorzien van de nieuwste snufjes op het gebied van beeld, geluid en luchtcirculatie. De naam veranderde in ‘Rex’ (Latijn voor ‘koning’). Na sluiting in 1984 kreeg dit gemeentelijk monument een nieuwe bestemming. Het gebouw huisvest nu een restaurant, foyer en een club onder één dak.

Mensen op het terras van club-restaurant Rex, 2016. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Wieg van de Mediastad

De panden Groest 104-106 en 108 kunnen beschouwd worden als de bakermat van Hilversum als Mediastad. Hier vestigde zich in 1918 de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF), die eerder dat jaar in Amsterdam opgericht was door een aantal reders. Ze wilden niet meer afhankelijk zijn van buitenlandse telecommunicatie apparatuur voor draadloze verbindingen tussen wal en schip, dus besloten ze zelf een fabriek op te richten.

In Hilversum werden een aantal panden aan de Groest geschikt gevonden om de nieuwe fabriek te vestigen. Zo werd een leegstaande tapijtfabriek met een weverij en ververij aan de Groest 104-106 betrokken. In de leegstaande ververij op nummer 108 startte de NSF met de productie van onder meer zenders en ontvangers. Op de hoek met de Veerstraat op nummer 116 staat nog een voormalige fabrikeurswoning, behorende bij de oorspronkelijke tapijtfabriek NV Stoomtapijtfabriek Nederland. Ook dit gebouw is een gemeentelijk monument.

De voormalige fabriek van de Nederlandsche Seintoestellen Fabriek (NSF) aan de Groest 104, 2013. Foto: Johan Bakker, CC BY-SA 4.0, via Wikimedia Commons.

Kunstenaar aan de Groest

De Groest kende ook een aantal bijzondere bewoners, zoals Antonius Brouwer, die op Groest 83 woonde. Hij heeft zijn stempel gedrukt op de Sint Vituskerk (1892), die bij de rotonde aan het einde van de Groest staat. Het kerkgebouw is ontworpen door architect Pierre Cuypers, bekend van onder meer het Rijksmuseum en het Centraal Station in Amsterdam. In de negentiende eeuw ontwierp Cuypers talloze katholieke kerken in neogotische stijl. De Hilversumse Vituskerk is een prachtig voorbeeld hiervan.

In de kerk hangen veertien grote kruiswegstaties van Antonius Brouwer. Op deze schilderijen zijn de lijdensweg, de kruisiging en de graflegging van Jezus Christus afgebeeld. De kunstwerken komen in de statige omgeving van de Vituskerk goed tot hun recht. Brouwer maakt ook kruiswegstaties voor kerken in onder meer Naarden, Bussum en Haarlem. Maar hij werkte niet alleen in opdracht van kerken. Zijn meest bekende werk, het Panorama van Jeruzalem, was jarenlang te zien in het populaire Panoramagebouw in Amsterdam.

De toren van de St. Vituskerk, 2016. Foto: Sarah Remmerts de Vries.

Meer lezen over de Groest? Download dan hier het gratis boekje ‘De Groest. Toen en nu in Hilversum’ door Meindert Tepper.

Auteur: Meindert Tepper, geredigeerd door de redactie van Oneindig Noord-Holland

Publicatiedatum: 14/11/2024