De Chinese liefde van Mia Cuypers

De dochter van de meesterbouwer Pierre Cuypers ontmoet tijdens de Wereldtentoonstelling de Chinese koopman Frederick Taen en is op slag verliefd. De veelbesproken affaire drijft de familie Cuypers tot wanhoop. Cuypers besluit er een stokje voor te steken.

4 min

1883. Het jaar van de grote wereldtentoonstelling in Amsterdam. De stad was in rep en roer en er werden allerlei feestelijkheden georganiseerd in de stad. Op het Museumplein werd een Expo georganiseerd vol met paviljoens, kiosken en tenten. Het was de eerste koloniale tentoonstelling, waarbij de koloniale handel en rijkdommen werden gepresenteerd. Het hoofdgebouw werd in een ‘Moorse’ stijl ontworpen en het doek dat tussen de twee grote torens hing, gaf het geheel een ‘Indiase’ sfeer. Op het terrein stonden onder andere een muziekpaviljoen, een Japanse bazaar, winkeltjes en restaurants. Dwars door het terrein liep een gracht met een brug van bamboe en een Chinees zeilschip dat er doorheen voer. Zeker een miljoen bezoekers trokken naar Amsterdam. Het Rijksmuseum, dat nog in aanbouw was, diende als achtergrond voor het feestgedruis.

Het festivalterrein op het huidige Museumplein. J.C. Greive, 1883. Bron: Stadsarchief Amsterdam.

De toonaangevende bouwmeester Pierre Cuypers was op het hoogtepunt van zijn roem in deze periode. Hij trok een spoor van nieuwe katholieke kerken door het land, waar na eeuwen de katholieken weer hun geloof openlijk mochten belijden. Hij was daarnaast dagelijks actief bij het voltooien van twee nu bekende gebouwen: het Rijksmuseum aan het museumplein en het Centraal station. In de avonden keerde hij terug naar zijn echtgenote Antoinette Alberdingk Thijm en hun vier kinderen.

Gezicht op het Rijksmuseum vanaf de Weteringschans, door Johannes Hilverdink, 1885. Beeld: collectie Amsterdam Museum.

Een van die kinderen was hun dochter Mia Cuypers, eigenlijke naam Maria Catharina Ursula. Ook zij bezocht in hetzelfde jaar de Wereldtentoonstelling. Een onderdeel van de Wereldtentoonstelling was het tentoonstellen van mensen, dat toendertijd niet als mensonterend werd beschouwd. Er was een overzicht van mensen uit alle werelddelen. Nederlanders zagen hoe deze ‘uitheemse’ mensen zich kleedden, maaltijden bereidden of producten vervaardigden. De Chinese koopman Frederick George Taen-Err Toung, kortom Frederick Taen, was hier ook aanwezig als representant van de Chinese Kamer van Koophandel én als ‘exotische’ deelnemer. Frederick was mede-eigenaar en bedrijfsleider van een importhandel van thee en andere Japanse en Chinese artikelen, opgericht door zijn vader en grootvader in Engeland. Hier ontmoette Mia en Frederick elkaar.

Wereldtentoonstelling 1883. Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling. De façade van het hoofdgebouw. Beeld: Stadsarchief Amsterdam.

Het nieuws van de relatie deed de high society van Amsterdam opschrikken en was het gesprek van de dag. Een relatie met een Chinese man werd als ongehoord beschouwd, in een periode waarin zowel binnen als buiten de wetenschap ‘raszuiverheid’ boven ‘rasvermenging’ werd verkozen. De schrijver Lodewijk van Deyssel, pseudoniem voor Mia’s neef Karel Alberdingk Thijm, schreef er later in 1896 het boek ‘Blank en geel’ over, waarin duidelijk wordt hoe er eind negentiende eeuw over gemengde huwelijken werd gedacht. Het boek dat oorspronkelijk Kruising der Rassen heette, beschreef hoe een kruising der rassen tot niets anders dan een echtbreuk konden leiden. Hij schreef dit boek met de voorkennis, die Mia en Frederick nog niet bezaten. Frederick en Mia trokken zich er niets van aan. De bruidegom liet zijn aanstaande afbeelden als een trotse Chinese bruid. Dat Mia per ongeluk in Japanse kleding is vastgelegd, deed niet af aan de boodschap.

Portret van Mia Taen-Err Toung-Cuypers door haar vriendin Thérese Schwartze 1886. Collectie N.J.M. Taen, Boxtel.

Ook de familie Cuypers stond negatief tegenover de relatie. Niet alleen Frederick’s Chinese afkomst, maar ook zijn status als middenstander waren volgens Pierre Cuypers een bedreiging voor zijn naam en faam. De katholieke Cuypers was nog maar sinds kort opgeklommen tot de maatschappelijke, voornamelijk protestantse, bovenlaag en deed er alles aan om erbij te blijven horen. Zoals het stoppen van het oneerbare huwelijk van zijn dochter. Er is een broodje aap-verhaal dat Mia door haar vader voor zes maanden naar Engeland was gestuurd om ‘van haar verliefdheid af te raken.’ Wat wel zeker is, is dat Cuypers het huwelijk probeerde te stoppen door het voor te leggen aan de bisschop. De kerkvader had helaas voor Cuypers geen bezwaar.

Huwelijksfoto van Mia Cuypers en Frederick, Berlijn 1886. Collectie Museum Roermond.

In 1886, drie jaar na hun eerste ontmoeting, stapten Mia en Frederick in het huwelijksbootje. Het jonge stel vestigde zich in Berlijn en kreeg vier kinderen: Eric, Nina, Theo en Thea. Wat rooskleurig begon, bleek na een paar jaar huwelijk een deceptie. Frederick was haar niet trouw en zocht regelmatig buiten de deur naar seksueel plezier. Mia’s moeder raadde haar dochter aan om bij Frederick te blijven en een oogje dicht te knijpen, zoals meer echtgenoten deden in die tijd. Maar Mia aanvaarde haar lot niet en stuurde aan op een scheiding.

Dit ging niet zonder slag of stoot. Frederick wilde geen afstand nemen van zijn kinderen. Vader Pierre Cuypers stuurde twee detectives naar Duitsland die zich voordeden als politieagenten en ze slaagden er zo in de kinderen weg te voeren. Hierop volgde een periode waarin Mia door Europa trok met haar kinderen om zich schuil te houden voor haar voormalige echtgenoot. Ook Frederick trok over de wereld en men kon hem aantreffen in de salons van Alexandrië, Yokohama en Parijs. In 1897 was de scheiding officieel en kwam er een einde aan deze hevige liefdesgeschiedenis.

Auteur: Inge Molenaar

Bronnen: