3 min

In dit gebied zijn sporen van bewoning gevonden uit de IJzertijd (800 v. Chr. – 12 na Chr.). De best bewoonbare plaatsen werden het eerst in cultuur gebracht. Op stroomwallen of geesten ontstonden vanaf de eerste eeuwen van onze jaartelling enkele nederzettingen. Deze zogenaamde buurschappen werden in de loop van eeuwen kleine bestuurlijke eenheden. Castricum is ontstaan uit vijf buurten: de centraal gelegen Kerkbuurt en voorts Kleibroek, Noordend, Heemstee en Oosterbuurt. De Oosterbuurt is samen met de Kerkbuurt nog het meest herkenbaar als middeleeuwse geest, begrensd door de Breedeweg en de Doodweg.

Gezicht op boerderijen aan de Breedeweg, door J. Deckwitz, 1939. Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland, Noord-Hollands Archief.

Schuilkerk tussen de stolpboerderijen

Langs de oude Breedeweg staan verschillende stolpboerderijen uit de achttiende tot en met de eerste helft van de twintigste eeuw. De sfeer van het agrarisch verleden van het dorp is daar nog steeds aanwezig. Naast de stolp Breedeweg 72 heeft een schuilkerk gestaan. De aan Sint Pancratius gewijde elfde-eeuwse dorpskerk was na de reformatie omstreeks 1567 in protestantse handen overgegaan. Nadat enige jaren op verschillende plaatsen werd gekerkt, is in 1663 aan de Breedeweg voor de grotendeels katholieke bevolking een boerderij tot schuilkerk ingericht.

In 1728 is het gebouw aangepast en van rondboogramen voorzien. Tot aan de sloop in 1858 is de schuilkerk in gebruik gebleven. De naam Doodweg, zou wijzen op de functie van de weg als verbinding tussen de Oosterbuurt en de begraafplaats bij de dorpskerk. Aan de zuidkant van deze weg, heeft in de veertiende eeuw een versterkt huis of kasteel gestaan met de naam ‘Blockhuijs‘. Ridder Jan van Polanen was in 1338 de leenheer.

Stolpboerderijen in de Oosterbuurt. Foto’s: Stichting Oud-Castricum.

Kasteel Cronenburg

Ten zuidoosten van de woonwijk Albert’s hoeve zien we van enige afstand de door weilanden omringde boerderij Cronenburg. Iets noordelijk stond het laatmiddeleeuws kasteel Cronenburg. Simon van Haerlem wordt als bouwheer genoemd. Contouren van de omringende slotgracht zijn nog herkenbaar. De boerderij met omgeving is aangewezen als provinciaal archeologisch monument.

Voorafgaand aan de realisering van de woonwijk Albert’s hoeve heeft de Rijksdienst voor Oudheidkundig Bodemonderzoek, op voorstel van de werkgroep Oud-Castricum, in 1995-1996 een groot archeologisch onderzoek uitgevoerd. Daarbij zijn op een voormalige strandwalvlakte in het estuarium van het Oer-IJ resten gevonden van een nederzetting uit de derde/vierde eeuw. Er is ook een verdedigingswal geweest, waarop een met stenen versterkte palissade heeft gestaan. Daaromheen lag een gracht.

Bijzonder was de vondst van een grafveldje en het skelet van een vrouw, die als sieraad een halsketting droeg. Onderzoekers gaven haar de naam Hilde. Het in Castricum gebouwde Provinciaal Archeologisch Museum heeft de naam ‘Huis van Hilde’ gekregen. Ter herinnering aan de resultaten van het grote onderzoek, is bij de boerderij Albert’s Hoeve een kunstwerk geplaatst.

Archeologiemuseum Huis van Hilde gezien vanaf station Castricum. Foto: Dqfn13, via Wikimedia (CC BY-SA 4.0).

Indrukwekkende historie

Op de plaats van deze aan de Molendijk gelegen boerderij was vanaf de twaalfde eeuw sprake van bewoning. Van de latere achttiende-eeuwse boerderij is een replica gemaakt met twaalf wooneenheden. Op korte afstand ligt de voormalige eendenkooi, die bij de boerderij hoorde. De bossage vormt samen met een park een buffer tussen de nieuwe woonwijk en het landelijk gebied dat is gekenmerkt als bijzonder provinciaal landschap.

De kwetsbare Oosterbuurt verdient zorgvuldige aandacht. Stichting Oud-Castricum pleit voor aanwijzing als beschermd dorpsgezicht, omdat de indrukwekkende historie in dit deel va de gemeente nog steeds voelbaar is.

Gezicht op boerderij vanaf de Oosterbuurt, door J. Deckwitz, 1939. Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland, Noord-Hollands Archief.

Tekst: Stichting Oud-Castricum, geredigeerd door de redactie Oneindig Noord-Holland

In 2024 presenteert Oneindig Noord-Holland de rijke geschiedenis van de Herenweg tussen Castricum en Schoorl. In samenwerking met Museum Het Sterkenhuis, Huys Egmont en vier historische verenigingen is de oude weg nieuw leven ingeblazen met een tentoonstelling en fietsroute langs historische en natuurlijke plekken. Op onze themapagina Herenweg lees je de verhalen bij de plaatsen. Stap in de voetsporen van missionarissen, edelen, krijgslieden en kooplui, bollenboeren en toeristen en reis met ons mee langs deze belangrijke verbindingsweg aan de Noord-Hollandse kust.

Publicatiedatum: 15/08/2024