3 min

De Stelling van Amsterdam

Mochten alle andere linies door de vijand veroverd zijn, dan zouden de troepen zich terug moeten trekken op de forten van de Stelling van Amsterdam. Ook de koningin en de regering zouden uitwijken naar Amsterdam en zo zou de hoofdstad het laatste stukje onbezet Nederland zijn. Hoofddorp lag net binnen het gebied van deze Stelling. Als er in geval van vijandelijke dreiging geïnundeerd zou moeten worden, zou de Geniedijk die dwars door de Haarlemmermeerpolder liep en als waterkering functioneerde, ervoor zorgen dat Hoofddorp droog zou blijven.

Fort op sterkte. De manschappen van het fort in Hoofddorp poseren in 1916 voor de fotograaf. Beeld: Collectie Jan Wies (www.haarlemmermeer-geschiedenis.nl).

Hoofdvaart is acces

Op het punt waar de Hoofdvaart de Geniedijk doorsneed kon een vijand via de weg of vaart eenvoudig door de inundatie komen. Zo’n doorsnijding van de verdedigingslinie heet een acces. Daarom werd in 1903-1904 het Fort bij Hoofddorp aangelegd, dat met zijn twee stuks 6 cm hefkoepelgeschut de doorgang kon beletten. Zo’n 195 militairen bemanden aanvankelijk het Fort bij Hoofddorp.

De damsluis werd gebouwd in 1893 en was bedoeld om de Hoofdvaart af te sluiten zodat de inundaties konden worden uitgevoerd. De damsluis moest ervoor zorgen dat het gat in de Geniedijk, bedoeld als doorlaat voor de Hoofdvaart, gedicht werd en het water niet aan de verkeerde kant, richting Amsterdam, terechtkwam. In de sluismuren zitten sleuven aan twee zijden waarin schotbalken ter afsluiting konden worden aangebracht.

Uitkijktoren bij het fort. In het midden van de twintigste eeuw plaatste het Korps Luchtwacht Dienst bij het fort een indrukwekkende uitkijktoren. Beeld: Collectie Jan Wies (www.haarlemmermeer-geschiedenis.nl).

Mobilisatie Eerste Wereldoorlog

Op 31 juli 1914 oordeelde de Nederlandse regering dat een oorlog tussen Duitsland en Rusland spoedig zou uitbreken en besloot om 12:10 uur tot de mobilisatie. De oproep tot mobilisatie van de Nederlandse grens- en kustbewaking ging om 14:00 uur de deur uit. Op 4 augustus 1914 viel Duitsland België binnen. Forten en stellingen werden bezet, de grens en de kust bewaakt. Hoofddorp werd garnizoensplaats.

Hoofddorpers helpen de soldaten

Soldaten werden niet alleen in het fort ondergebracht, maar ook bij burgers ingekwartierd. Aan de vier toegangen tot het dorp kwamen wachtposten. Hoofddorp was garnizoensplaats geworden, de mobilisatie was duidelijk zichtbaar in het dorp. De burgerij deed er alles aan om het de vele militairen zo aangenaam mogelijk te maken. Zo opende de pastoor van de katholieke kerk direct een militair tehuis. Je kon er iets eten en drinken, spelletjes doen zoals dammen en domino enzovoort. Goede lectuur was voorhanden. Papier en enveloppen waren gratis te krijgen. In de Beurs werden bonte avonden georganiseerd. In de openbare school konden militairen cursussen volgen. Er werd gevoetbald onder elkaar en met dorpelingen en gezwommen in het achterkanaal langs de Geniedijk. Er werd een comité gevormd om bijstand te verlenen aan Hoofddorpse gezinnen waarvan de echtgenoot gemobiliseerd was.

Restauratie Damsluis

In de Tweede Wereldoorlog is het fort door de Duitsers gebruikt en na de oorlog, van 10 november 1946 tot omstreeks 15 april 1947, had het fort een functie als Bewarings- en Interneringskamp. Kamp Fort Hoofddorp ging het heten en er waren circa 160 politieke delinquenten ingesloten. Toen de gemeente de eigendom van de sluis in de Hoofdvaart bij het fort overnam van het Ministerie van Verkeer en Waterstaat beloofde de gemeente de sluis te herstellen. De 2 miljoen euro kostende restauratie voorzag onder andere in het maken van een compleet nieuwe fundering, omdat de ruim 100 jaar oude houten paalfundering niet meer goed was. De kosten van de restauratie werden door de provincie en gemeente Haarlemmermeer opgebracht. De restauratie kwam in 2010 gereed.

Auteur: Henri Stroet (Stichting Meer-historie).

Meer informatie over het Fort bij Hoofddorp kunt u vinden op de volgende websites:
Hollandse Waterlinies
Fort bij Hoofddorp

Publicatiedatum: 03/03/2011