Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Alkmaar op een haar na universiteitsstad

Het had niet veel gescheeld of Alkmaar was nu een universiteitsstad. In de jaren zestig bestonden er serieuze plannen om in de Schermer een vierde technische hogeschool te vestigen, na die van Delft, Eindhoven en Twente. Als de plannen waren gerealiseerd zou de uitbreiding van Alkmaar zich veel meer in oostelijke richting hebben voltrokken en was er van het polderlandschap van de Schermer weinig overgebleven.

Geen kaaskoppen maar studiehoofden!

Het begon allemaal in 1959 met een regeringsnota waarin werd geconstateerd dat er meer ingenieurs nodig waren gezien de snel voortschrijdende techniek. Gepleit werd voor de oprichting van een nieuwe technische hogeschool in de omgeving van het Noordzeekanaal, een gebied waar de deelname aan hoger technisch onderwijs was achtergebleven bij de rest van westelijk Nederland. In de nota werd gesteld dat de precieze plaats van vestiging nog nader onderzocht diende te worden. In ieder geval moest de nieuwe hogeschool in de buurt komen te liggen van de industriële centra in de IJmond, de Zaanstreek en Amsterdam. Vestiging in de hoofdstad zelf lag niet voor de hand, gezien de ruimteproblemen waar de bestaande Amsterdamse onderwijsinstellingen mee kampten. Wel zou de nieuwe hogeschool moeten samenwerken met de Amsterdamse universiteiten en met het kernreactorcentrum in Petten dat toen net werd opgericht.

Amsterdamse studenten demonstreren voor een technische hogeschool in Alkmaar, 1965.

Wedloop

Na het uitkomen van de nota waren diverse Noord-Hollandse gemeenten er als de kippen bij om hun plaats te promoten als de ideale vestigingsplek van de nieuwe hogeschool. Alkmaar was van de partij, evenals Haarlem, Zaandam en Beverwijk. De Alkmaarse burgemeester Wytema zei in een interview met het Noordhollandsch Dagblad: ‘Als men het advies leest, moet men Alkmaar wel ideaal vinden. De algemene verkeerspositie, de voorzieningen die de stad van oudsher heeft, het volledig uitgebouwde onderwijs, het bloeiende culturele leven en het uitgebreide winkelapparaat zullen bij de keuze van een vestigingsplaats zeker zwaar wegen’.

Schermer

In 1962 stelde Alkmaar samen met de Kamer van Koophandel voor Hollands Noorderkwartier en de Industriecommissie Hollands Noorderkwartier een commissie in die zo objectief mogelijk de geschiktheid van Alkmaar en omgeving moest onderzoeken als vestigingsplaats voor de nieuw te stichten hogeschool. Men wilde de regering, die nog onderzoek moest doen naar de meest geschikte plek, voor zijn.

Voorzitter van de commissie werd oud-premier prof. dr. ir. W. Schermerhorn. In december 1964 had de commissie haar rapport gereed. Ze pleitte er voor de hogeschool te vestigen in de Schermer. Twee terreinen van elk ongeveer 350 ha kwamen in aanmerking: het eerste , ‘Schermer-Zuid’, grensde aan Alkmaar en bevond zich ten zuiden van de Noordervaart, het tweede, ‘Schermer-Noord’, was gelegen ten noorden van de Noordervaart en westelijk van Stompetoren. De Schermer was volgens het rapport een ideale vestigingsplek. Er was voldoende ruimte, ook voor latere groei. De nieuwe hogeschool zou komen te liggen aan de toekomstige snelweg van Alkmaar via de Markerwaard naar Lelystad. Men verwachtte ca. 2500 studenten, maar dat aantal zou kunnen groeien tot ongeveer 5000.

Kaart uit het rapport Schermerhorn met mogelijke locaties voor een technische hogeschool in de Schermer. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar.

Grote kansen voor Alkmaar

Het rapport van de commissie Schermerhorn werd positief ontvangen, vooral ook vanwege het wetenschappelijk karakter ervan. Maar de concurrentie zat niet stil. Ook Haarlem en Beverwijk brachten rapporten uit waarin werd benadrukt dat juist deze steden ideale vestigingsplaatsen waren voor de nieuwe hogeschool. Ook Amsterdam ging zich roeren en bepleitte een vestiging in Weesp. De kansen van Alkmaar stegen sterk toen ook Gedeputeerde Staten van Noord-Holland midden 1965 kozen voor Alkmaar als vestigingsplaats. Deze keuze paste in het toenmalige planologisch beleid om de Randstad zoveel mogelijk te ontlasten en de groei ervan meer naar buiten te richten.

Commissie-voorzitter Schermerhorn (links) overhandigt het rapport over de technische hogeschool in de Schermer aan de minister van onderwijs Th. Bot (rechts), 1964.

Ontgroeningsritueel

Een groep Amsterdamse studenten demonstreerde in september 1965 in Alkmaar voor vestiging van de hogeschool in de kaasstad. De ongeveer 120 studenten riepen op weg van het station naar het gemeentehuis leuzen als ‘Geen gemier – de vierde TH hier’ en droegen spandoeken en borden waarop onder meer te lezen viel: ‘Geen kaaskoppen maar studiehoofden’. Op het stadhuis werden ze ontvangen door loco-burgemeester Kirpensteijn, die een paar vaten bier liet aanrukken voor de dorstige schare.

De studenten verklaarden dat Alkmaar in de zestiende eeuw onrecht was aangedaan: Leiden had een universiteit gekregen als loon voor het verzet tegen de Spanjaarden, maar Alkmaar was overgeslagen. Dit onrecht moest worden rechtgezet. De actie bleek achteraf een ludiek ontgroeningsritueel van de Amsterdamse studentenvereniging Unitas. Een andere groep studenten van die vereniging had in Haarlem gedemonstreerd voor vestiging in … Haarlem!

Droom in duigen

Eindelijk kwam ook de regering in actie. In september 1965 werd een commissie geïnstalleerd die een onderzoek moest instellen naar de meest ideale vestigingsplaats. Midden 1966 kwam er een interim-rapport gereed. De commissie adviseerde hierin om voorlopig geen vierde hogeschool te stichten omdat de bestaande opleidingen de groei van het aantal studenten wel zouden kunnen verwerken. Het advies werd door de minister overgenomen. Op deze gang van zaken had niemand gerekend. Opeens waren alle mooie dromen voorbij. Alkmaar zou toch geen universiteitsstad worden. Wat bleef is een verzameling krantenartikelen en het fraai vormgegeven onderzoeksrapport van de commissie Schermerhorn, dat voor iedereen ter inzage ligt in het Regionaal Archief.

Auteur: Harry de Raad

Publicatiedatum: 18/08/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.