De terugloop van de industrie in de Zaanstreek
Ooit voorzien van duizenden draaiende molens, om vervolgens over te gaan op fabrieken aangedreven door stoom en pakhuizen. De Zaanstreek is het oudste industrielandschap van Europa.
>Uit de wind en in de rook
De Zaanstreek kan worden beschouwd als een van de oudste industrielandschappen van ons land. De molenindustrie was al in 1600 in volle gang. De industrialisering en de komst van de stoommachine zorgde voor veel verandering. Betekende dit het einde voor de windmolen?
>Claude Monet en de Zaanstreek
“In deze gemeente is aangekomen en logeert in het hotel de Beurs van den Heer Kellij een vreemdeling, genaamd Claude Monet, oud 31 jaren, schilder. Hij is vergezeld van vrouw en kind, en heeft het plan hier eenigen tijd te vertoeven om zijne kunst uit te oefenen.”Zo maakte de Zaanse politie in 1871 melding van de aankomst van Claude Monet in Zaandam. De vier maanden die de kunstschilder doorbracht in de Zaanstreek behoren tot een productieve periode in zijn leven.
>De Zaanstreek, provisiekast van Nederland
De Zaanstreek werd in de 20e eeuw ook wel de provisiekast van Nederland genoemd. Talrijke grote ondernemingen produceerden juist hier vooral veel levensmiddelen.
>Honig Breethuis: thuis bij een Zaans koopmansgezin
Eind 1999 heropende het voormalige Zaans Historisch Museum zijn deuren als Honig Breethuis. De nieuwe naam verwijst naar de geschiedenis van het museumpand, dat tussen 1710 en 1892 werd bewoond door leden van de bekende ondernemersfamilies Honig en Breet.
>De Adelaar vliegt weer
Het gebouw heeft jarenlang op de nominatie gestaan om te worden gesloopt, de voormalige Zeepziederij de Adelaar. Op het dak, bovenop de watertoren, staat zijn naamgever: een adelaar, de vleugels gespreid, spiedend over het water en de omgeving. De Adelaar was niet alleen een beeldmerk van de zeepfabriek, ook voor de schippers die over de Zaan voeren was het een markant baken.
>Verdwijnt Sint Maarten uit het straatbeeld?
Sint Maarten, luilak en pinksterdrie zijn tradities die in de Zaanstreek onder vuur liggen. Het aantal kinderen dat met Sint Maarten er met lampion op uit trekt om langs de deuren al zingend snoep en ander lekkers op te halen, wordt kleiner en kleiner. Gratis snoep is niet langer de grote drijfveer. Niet echt verwonderlijk, want drop, chips en koek zijn tegenwoordig in nagenoeg ieder huishouden ruim voorradig. Dat lag vroeger anders.
>Vrijpartijen in de molens
Romances, avontuurtjes, geflikflooi, kalverliefdes, buitenechtelijke uitstapjes en ongewenste intimiteiten op en rond de werkvloer zijn van alle tijden. In de papiermolens was dat niet anders. Het kon er soms heftig aan toe gaan, zoals blijkt uit Zaanse notariële stukken uit de achttiende eeuw.
>Duivekater
De duivekater of deuvekater is een traditioneel feestbrood, dat voornamelijk in de streek ten noorden van Amsterdam (Nieuwendam en Zaanstreek) wordt gebakken, vooral in de winterse feestperiode tussen Sint Nicolaas en Drie koningen. Het is een langgerekt ovaal, zoet witbrood. De echte Noord-Amsterdamse of Zaanse duivekater is een zogenaamd vloerbrood, dat wil zeggen op de plaat gebakken, dus niet in een bakvorm.
>Trotse doorzager
Tim Doeves uit Zaandijk is molenaar op de Zaanse Schans. In het najaar van 2007 werd een droom werkelijkheid voor Tim. De man, die vanaf zijn jeugd gek was van molens, werd benoemd tot molenaar van houtzaagmolen Het Jonge Schaap.
>Eerste keizersnede in Zaanstreek in 1796
Coenraad Kerbert (1764-1809) was de eerste arts in de Zaanstreek die het in 1796 aandurfde een keizersnede uit te voeren. Hij verloste Haasje Been uit Wormerveer van een kerngezonde dochter. De moeder overleefde het echter niet.
>Friese Elfstedentocht kent Zaanse voorloper
De Elfstedentocht mag dan een roemruchte geschiedenis kennen die teruggaat tot de achttiende eeuw, de eerste Friese pogingen waren maar kinderspel bij de uithoudingsproef die een viertal schaatsers uit de Zaanstreek in 1676 leverde. Zij maakten een 320 km-lange rit door heel Noord-Holland.
>Kennemerland: de Atlantikwall
Een lang lint van bunkers, kanonnen en mijnenvelden. Grote en kleine betonnen verdedigingswerken wisselden elkaar af. Aan de kust zijn overal nog resten terug te vinden van de Atlantikwall. Deze meer dan 5000 kilometer lange verdedigingslinie liep van Noorwegen, via Denemarken, Duitsland, Nederland en België tot aan de grens met Spanje, en werd tijdens de Tweede Wereldoorlog door de Duitse bezetters gebouwd.
>Vondsten in het veenmoeras
Begin 2015 is het provinciaal archeologisch depot van het voormalige rijstpakhuis Mercurius in Wormer naar een nieuw gebouw in Castricum verhuisd. Daar, in het ‘Huis van Hilde’, kunnen archeologische schatten beter worden geconserveerd en tentoongesteld. In heel Noord-Holland zijn er bijzondere bodemvondsten gedaan, ook in de moerasachtige Zaanstreek zelf, die veel vertellen over de Friezen.
>