Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

We hebben
gevonden

Grote Braak bij Halfweg: doorbraak van de Spaarndammerdijk

Zullen de dijken het houden? Het is een vraag die een oer-Hollandse angst onder woorden brengt. Een vraag die vooral gesteld werd als een zware herfststorm het woedende water weer eens tegen de dijken opstuwde. De Spaarndammerdijk bij Halfweg hield het niet in de nacht van 4 op 5 november 1675 toen een hevige noordwesterstorm opstak. De gevolgen van die dijkdoorbraak zijn tot op de dag van vandaag zichtbaar. In het noordoosten van Halfweg ligt een plas die zich aan de toeschouwer presenteert als een lieflijk binnenmeer. Je kunt er langs fietsen en de hond uitlaten. Toch is het een van de vele plaatsen in Nederland waar de strijd tegen het water een zichtbaar litteken naliet.

>

Banpaal Spaarndammerdijk: tot hier en niet verder

Op de Spaarndammerdijk staat een stenen paal met het jaartal 1624. Het is de bovenkant van de banpaal die vanaf de zestiende tot aan het begin van de negentiende eeuw op deze plek de grens van de Amsterdamse jurisdictie aangaf. Samen met vijf andere banpalen vormde deze paal een cirkel rondom Amsterdam. Binnen deze cirkel gold de jurisdictie van de stad, buiten de banpalen hielden de verbannen dieven, oplichters, prostituees en andere misdadigers zich op.

>

De Spaarndammerdijk en het landschap

De IJdijk in westelijk Amsterdam is op veel plekken verdwenen. Hier en daar aan de rand van bedrijventerreinen en het havengebied is nog een deel bewaard. Zo’n stuk dijk maakt het makkelijker om je voor te stellen hoe het gebied van water en polder er hier een paar eeuwen lang bij lag. Lastiger wordt het om te bedenken hoe het landschap er vóór de tijd van de dijk uitzag, toen de natuur nog vrij spel had.

>

Met Brederode mee de dijk op

Het was op een mooie zondag ‘besaeyt met Menschen’ op de Spaarndammerdijk schreef Brederode (1585-1618). Hij had stadgenoten zien lopen over de dijk met zicht op het weidse polderland en het IJ. Even de stad ontvluchten – ook toen. Wandel (in gedachten) met Brederode mee de stad uit. De dijk op naar Spaarndam.

>

Over ’t IJ toen het nog gevaarlijk was

Eeuwenlang beschermen de oude zeedijken rond ’t IJ steden als Amsterdam, Haarlem, Zaandam en Beverwijk tegen het oprukkende water. En nu is hun geschiedenis in een boek vastgelegd.

>

Ommetje Halfweg: storm, stoom, schuiten en suikerbieten

Je rijdt er langs, je vaart er voorbij, je vliegt er overheen, maar stap eens even uit de trein. Halverwege Amsterdam en Haarlem. Eeuwenlang niet meer dan een smal strookje land tussen grote watervlakten. Trekschuit, tram, trein – al het doorgaande verkeer wurmde zich door de flessenhals. Ga (in gedachten) mee op een ommetje door Halfweg met het verhaal van storm, stoom, schuiten en suikerbieten.

>

Struinen tussen grazers, roofvogels en slangen in het Geuzenbos

Het Geuzenbos ligt in de Grote IJpolder. De polder dateert zelf uit 1875. Daarvoor was het een uitgestrekt water en onderdeel van het IJ. Al vanaf 1100 beschermde de Spaarndammerdijk het land tegen het woeste zeewater van het IJ. Vandaag de dag is het Geuzenbos een rijk natuurgebied waar je kunt struinen in een gevarieerd landschap met grazers, roofvogels en slangen.

>

De Inlaagpolder: tussen een zwakke en een sterke dijk

In 1861 werd een begin gemaakt met de afdamming en inpoldering van het IJ. De grens van het toenmalige IJ is tegenwoordig nog terug te vinden in het huidige landschap van de Inlaagpolder bij Spaarnwoude door het beloop van een lage grasdijk.

>

De Groote Braak, een litteken van water

Zullen de dijken het houden? Het is een vraag die een oer-Hollandse angst onder woorden brengt. Een vraag die vooral gesteld werd als een zware herfststorm het woedende water weer eens tegen de dijken opstuwde. De Spaarndammerdijk bij Halfweg hield het niet in de nacht van 4 op 5 november 1675 toen een hevige noordwesterstorm opstak. De gevolgen van die dijkdoorbraak zijn tot op de dag van vandaag zichtbaar. De Groote Braak is een van de vele plaatsen in Nederland waar de strijd tegen het water een zichtbaar litteken naliet …

>

Verzetsmonument in Halfweg

In Halfweg stond tot eind 2016 bij de Rijnlandssluizen een opvallend beeld van een roepende man met opgeheven arm. Het gaat om een oorlogsmonument en het herinnert aan tien verzetsstrijders die op 17 februari 1945 door de Duitse bezetter op de Spaarndammerdijk zijn gefusilleerd. De fusillade was een represaille voor een spoorwegoverval enkele dagen eerder.

>

Haarlemmerpoort verschuift naar het westen

Eeuwenlang vormde het Haarlemmerplein het westelijke uitvalpunt van Amsterdam. Wanneer de stad in de zeventiende eeuw uitgroeit tot een van de grootste handels- en industriesteden van Europa, moet de stad uitbreiden. Dat betekent ook dat de stadswallen verlegd moeten worden.

>

De Opstand in 1572

Toen Alva de tiende penning probeerde in te voeren stuitte hij op groot verzet. Met de steun van de uitgeweken calvinisten naar Duitsland verwierf Prins Willem van Oranje een leger om Alva te verjagen. In de slag bij Heiligerlee in 1568 behaalde zijn broer Lodewijk een overwinning op de Spanjaarden, maar kort daarna werd hij verslagen door het Spaanse leger onder Alva. Daarop werd het plan beraamd enige steden te veroveren. Daartoe stelde Oranje zich in verbinding met de watergeuzen en vond ook voor korte tijd steun bij Koning Karel van Frankrijk.

>