Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Thérèse Schwartze

De Amsterdamse kunstenares Thérèse Schwartze (1851-1918) was een uitzondering in haar tijd. Niet alleen was zij een begenadigd schilderes, maar ook nog eens een gewiekste zakenvrouw. Haar vader had haar leren schilderen, en Thérèse werkte al sinds haar zestiende in het atelier van haar vader en was vanwege diens vroegtijdige dood al snel gedwongen de rol van kostwinner op zich te nemen. Hierin is ze meer dan geslaagd. Ze groeide uit tot een ware society-schilderes die voornamelijk portretten maakte van mensen in de hogere kringen. Ze woonde, werkte en ontving belangrijke klanten in haar huis en atelier aan de Prinsengracht.

Een onconventionele familie

Thérèse Schwartze groeide op in een dynamisch en artistiek milieu. Haar grootvader was wegens ‘staatsgevaarlijke activiteiten’ vanuit Duitsland naar Amsterdam gevlucht en had enkele jaren later, achtervolgd door schuldeisers, naar Amerika moeten vertrekken. Hier groeide Thérèses vader, Johan Georg Schwartze grotendeels op. Toen Johan Georg Schwartze jaren later bij een kort verblijf in Amsterdam een schilderij van zijn kersverse vrouw toonde werd dit een grote sensatie. Vanwege dit succes werd hem geadviseerd zijn artistieke carrière in Amsterdam voort te zetten. Dit is een goed advies geweest: Johan Georg Schwartze groeide uit tot een belangrijk en gerespecteerd portretschilder. Het was in deze onconventionele sfeer waarin Thérèse Schwartze oproeide.

Therese Schwartze, zelfportret, 1888.

Naar Vaders Wens

“Ja ik weet het, ben ondankbaar geweest, en heb u, zoo’n engel van een Papa, vooral in den laatsten tijd veel verdriet veroorzaakt maar het zal anders worden ik zal mij meer op alles toeleggen, om eens met God’s zegen, mijn eigen brood door …. Schilderen te kunnen verdienen.”

Dit schreef Thérèse aan haar vader op diens verjaardag. Het was haar wens om in zijn voetsporen te treden. Een wens die haar door haar vader was ingefluisterd, maar daardoor niet minder vurig was. Als zesjarig meisje ging ze met hem mee naar het Trippenhuis (de voorloper van het Rijksmuseum) om te kijken hoe haar vader tekende, en vanaf haar zestiende werkte ze voltijd in het atelier van haar vader. Schilderen was een vak, en haar vader was de baas.

Litho van Johan Georg Schwartze, Thérèse Schwartze, 1847, Amsterdam.

De Firma Schwartze: een familiebedrijf

Na de dood van haar vader nam Thérèse de taak van kostwinner voor de familie over en deed dit zeer serieus. Haar moeder voerde de financiële administratie en zorgde voor de verzending van het werk en de charme van Thérèse zorgde voor de klantenbinding. De kunstenares hield haar naamsbekendheid op peil door continu te exposeren in binnen en buitenland. Zo deed het bedrijf ook aan een zeer bedreven vorm van Public Relations. Anton van Duyl (1829-1918) speelde hierin een belangrijke rol. Deze twintig jaar oudere hoofdredacteur van het Algemeen Dagblad werd later Thérèses man.

Jonge Italiaanse Vrouw met de hond Puck, Thérèse Schwartze, 1879, Amsterdam.

Enorm oeuvre van een hardwerkende vrouw

Een jaar na Thérèses dood werd er een schatting gemaakt van het aantal schilderijen dat zij gemaakt zou hebben. Dit getal lag rond de duizend. Een astronomisch hoog aantal voor één schilderes. Thérèse heeft dan ook haar hele leven hard gewerkt. Ook toen ze als portretiste zeer succesvol was en zelfs miljonair was geworden werkte ze gestaag door. Ze moet ongeveer 1 à 2 weken over een opdracht hebben gedaan.
Als vrouw bleef haar positie in de kunstwereld een uitzondering. Soms werd er verbaasd gereageerd dat een vrouw zulke krachtige schilderijen neer kon zetten. Thérèse zelf stond echter steevast haar mannetje. Ze was een moedige en zelfstandige vrouw en floreerde in haar aristocratische klantenkring middels haar charme. Ze portretteerde koninginnen, jonkvrouwen en de belangrijkste wetenschappers van haar tijd. De opdracht die haar vader haar meegaf heeft zij op spectaculaire wijze gevuld.

Werken van Therese Schwartze in het echt zien? Plan een bezoek aan het Amsterdam Museum of het Joods Historisch Museum in Amsterdam

Tekst: Maaike Hommes

Bronnen:

  • C. Hollema, Thérèse Schwartze (1851-1918) Haar Klant was Koning, (walburg Pers, 2010).
  • W. van Lith, Thérèse Schwatyze (1851-1918) De Nederlandse Fine Fleur geportretteerd (Heino/Wijhe en Zwolle, 2011).

Publicatiedatum: 21/08/2014

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

1 reactie

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.