3 min

Volendam kampioen onder Eddy Hamel

Op jonge leeftijd emigreerde Eddy Hamel (geboren in 1902) met zijn ouders vanuit New York naar Nederland, waar zijn ouders oorspronkelijk vandaan kwamen. Eddy begon op jonge leeftijd met voetballen bij AFC, alvorens hij naar Ajax overstapte. Bij Ajax speelde hij 125 wedstrijden als rechtsbuiten en was erg populair onder het publiek. Zijn supporters gaven hem de bijnaam Belhamel. Een knieblessure eindigde zijn voortvarende loopbaan, waardoor hij een Ajax veteraan werd. Hij werd ook trainer voor verschillende lokale voetbalclubs, waaronder Zeeburgia, de Kennemers en het RKAV Volendam van Jan Vik.

In de jaren dertig van de vorige eeuw beleefde Volendam een periode van grote, sportieve successen. Dat gebeurde onder leiding van de Joodse trainer Eddy Hamel. Hamel was een oud-speler van Ajax en belandde hier als trainer in 1932. Hij had een echte winnaarsmentaliteit en dat paste wel bij het karakter van de Volendammers. En hij was een vakman. Het kwam het spel van Volendam zeer ten goede en er waren meteen al successen. Voor het eerst in haar bestaan werd het elftal van Volendam kampioen van Nederland! Volendam telde voortaan mee in het Nederlandse voetbal.

Illustratie uit een krant met het kampioenselftal van 1934 – 1935. Rechts staat trainer Eddy Hamel. Bron: mogelijk de Katholieke Illustratie, met dank aan Jan Vik.

Opgepakt op straat tijdens de Duitse bezetting

Op 10 mei 1940 vielen de Duitsers Nederland binnen en gelijk al in augustus veranderden zij de structuur van het Nederlandse voetbal. De Katholieke Bond en de Algemene Bond werden samengevoegd en voetbalden voortaan onder één Bond, namelijk de KNVB. Volendam werd ingedeeld in de tweede klasse. De Duitse maatregelen waren vooral gericht tegen de Joden. Per september mochten zij geen overheidswerk meer doen en een jaar later werd het de Joden verboden lid te zijn van een vereniging. In 1941 werden de joodse leden van Ajax ontslagen. Het betekende het gedwongen einde van de trainerscarrière van Eddy Hamel.

Eddy Hamel woonde tijdens de oorlog met zijn vrouw Johanna Wijnberg en hun tweeling Robert en Paul van 4 jaar aan de Rijnstraat in Amsterdam. Op 27 oktober 1942 werd hij opgepakt, omdat hij op straat niet de door de Duitsers verplicht gestelde Jodenster droeg. Hij was niet in staat aan te tonen dat hij een Amerikaans staatsburger was. Engelse en Amerikaanse joden wachten een minder wreed lot, zij hadden waarde als ruilmiddel voor Duitse krijgsgevangenen. Maar het bewijs van zijn Amerikaansheid ontbrak en een arrestatie volgde.

Illustratie uit een krant. Bron: website joodsmonument.

Een noodlottige ‘selectie’ in Auschwitz

Het hele gezin werd gearresteerd, naar verzamelplaats de Hollandse Schouwburg overgebracht en vandaar naar het doorgangskamp in Westerbork. Na een verblijf aldaar van 3 maanden volgde eind januari 1943 het fatale transport naar het vernietigingskamp Auschwitz in Polen. Na een treinreis van enkele dagen kwamen ze aan op 1 februari 1943. De vrouw van Hamel en zijn twee zoontjes werden meteen de kant opgestuurd naar de gaskamers. Hamel zelf mocht naar de andere kant, omdat hij sterk genoeg leek om in het kamp nog wat werk te doen.

Op de 30e april 1943 was er weer een zogenaamde ‘selectie’. Alle kampbewoners moesten komen aantreden, naakt. Er zou weer eens een aantal Joden worden aangewezen om te worden vergast. Eddy Hamel had kort ervoor nog de ziekenbarak bezocht, omdat hij een ontsteking had opgelopen in zijn mond. Om die reden was het blijkbaar gemakkelijk om bij de beoordeling en de keuze ook hem aan te wijzen. Op die 30e april 1943 is de succesvolle Eddy Hamel omgekomen in het Joden-vernietigingskamp Auschwitz in Polen.

Auteur: Jan Schilder (Vik), met aanvullingen van Inge Molenaar.
De tekst is een aangepaste versie van het artikel ‘Volendams Verleden. Joodse trainer van Volendam Eddy Hamel omgekomen in Auschwitz’ van Jan Vik.

Noot van de redactie: Ajax is nooit een Joodse club geweest, ondanks de nog steeds populaire geuzennaam. In de ruim honderd jaar dat de club bestaat hebben er slechts vier Joodse voetballers gespeeld, waaronder Eddy Hamel. Dit verschilde niet van de andere Amsterdamse voetbalclubs. Over de associatie tussen Ajax en het jodendom is in 2016 een documentaire gemaakt op NPO. 

Publicatiedatum: 16/06/2020