Het Derper Vraauwtje

Aan het strand in Egmond aan Zee is het in de zomer heerlijk vertoeven. Wandelend op de boulevard langs de viskramen zie je hoe het dorp al eeuwenlang verbonden is aan de visserij. Dagjesmensen klimmen bij de vuurtoren de trap omhoog om van het mooie uitzicht te genieten. Hier op de Vureboetsduin staat een bijzonder bronzen beeld van een vissersvrouw: Het Vraauwtje van Derper. Ze kijkt uit over de zee, die gaf en nam. In de Eerste Wereldoorlog verloren 95 vissers uit Egmond aan Zee door zeemijnen het leven. Het Derper Vraauwtje is een eerbetoon aan de vele weduwen die achterbleven.

4 min

De Noordzee

Egmond aan Zee was vroeger een echt vissersdorp. De bewoners konden goed van de visserij leven. Het werk op de Noordzee was echter niet zonder gevaren. Op zee kan het namelijk erg hard waaien en stormen. Talloze vissers uit Egmond aan Zee zijn door de metershoge golven en sterke stromingen ten onder gegaan. Hierbij ging het meestal om vaders en zonen, waardoor hele families werden getroffen. Een ander gevaar voor de dorpsbewoners vormde zich tijdens de Eerste Wereldoorlog, toen de Noordzee vol lag met zeemijnen.

De bemanning verlaat een schip gestrand bij Egmond aan Zee, 14 november 1780. Gezicht vanaf de duinen, op de voorgrond zit een tekenaar. Mogelijk een voorstelling van een stranding in 1742. Collectie Rijksmuseum, objectnummer RP-P-OB-85.049

Zeemijnen uit de Eerste Wereldoorlog

De Duitse regering kondigde op 1 februari 1917 een onbeperkte duikbotenoorlog af als reactie op een verscherpte Britse zeeblokkade. Ook Nederlandse schepen liepen gevaar getorpedeerd te worden. Om de doorvaart van Duitse schepen te bemoeilijken werden er in de Noordzee mijnen geplaatst.

De duikbotenoorlog was een harde klap voor de scheepvaart en de visserij. Het aantal schepen dat Nederlandse havens aandeed daalde enorm en een veilige visvangst werd door de losgeslagen zeemijnen onmogelijk gemaakt. De beroepsvisserij, maar ook de invoer van belangrijke levensmiddelen en brandstof, kwam hierdoor stil te liggen. Door armoede gedreven waagden sommige vissers hun leven door toch de zee op te gaan. In de periode 1914-1918 verliest Egmond aan Zee 95 vissers. Ook na de oorlog bleef het gevaarlijk op zee. In de jaren 1919 en 1920 werden nog eens 26 vissers het slachtoffer van losgeslagen mijnen. Vele schepen werden naar de bodem gejaagd.

Uit krantenberichten blijkt dat de zeemijnen ook een gevaar vormden voor de bewoners aan land. Zo spoelde er in 1918 wel vijftien zeemijnen aan. Waarvan er één tot ontploffing kwam en voor grote schade in het dorp zorgde.

Vissersmonument Egmond aan Zee, ontworpen door beeldhouwer Leendert Bolle. Beeld: Wikimedia Commons, Foto: Harry Ningen, CC BY-SA 4.0

Het Vissersmonument

De slachtoffers worden ieder jaar herdacht bij het Vissersmonument, gelegen op een hoog duin aan de Voorstraat. Op het vijf meter hoge bakstenen monument staan op afzonderlijke plaquettes de namen van de vissers die op zee zijn omgekomen. Er zijn drie treurende vissersvrouwen bij afgebeeld. Onder een trawler en logger (visserschepen) staat de tekst “het zwaar geteisterde Egmond aan zijnen zonen in vreedzamen arbeid ter zee gebleven ten gevolge van de oorlog 1914”. Het Egmondse Vissersmonument werd op 22 juni 1922 onthuld.

Ter ere van het 100-jarige bestaan, op 22 juni 2022, verzamelt De Vereniging Dorpsbelangen Egmond ‘Parel’ aan Zee verhalen en foto’s van de op zee gebleven Egmondse mannen en jongens. De Stichting Historisch Egmond heeft in 2013 het boek : Op zee gebleven – Het verhaal achter de namen op het Vissersmonument te Egmond aan Zee uitgegeven. Dankzij deze publicatie is er meer informatie naar voren gekomen, daarom wil de ‘Parel’ de verhalen een gezicht geven. Met de actie ‘Geef het Vissersmonument een gezicht’ is de ‘Parel’ op zoek naar familieleden die nog foto’s hebben van de personen vermeld op het monument.

Hotel De Unie exterieurs en interieurs fotocollage na verwoesting door ontplofte aangespoelde zeemijn. 1918. Collectie Regionaal Archief Alkmaar, Catalogusnummer RAA003008996.

Het Derper Vraauwtje

Een eeuw na de Eerste Wereldoorlog, op 30 oktober 2015, is het ‘Derper Vraauwtje’ onthuld. Ze staat op een bijzondere plek in Egmond aan Zee: vanaf het voetpad voor de Vureboetsduin, boven de oude Wagenwerf. Van oudsher was dit een geliefde plek om over de zee uit te kijken. Weduwen en oude zeelui keken hier uit over de Noordzee die gaf en nam.

Het bronzen beeld staat symbool voor alle vissersvrouwen die in misère achterbleven. Ze staat naar het dorp gekeerd en kijkt over haar rechterschouder naar de zee. De Egmondse kunstenaar Fabio Pravisani heeft in opdracht van de Vereniging Dorpsbelangen Egmond het beeld geboetseerd en in brons laten gieten. Ze staat op een sokkel, gemetseld van op het strand gevonden stenen, resten van de door de zee verzwolgen kerk en huizen van het oude Egmond.