3 min
Het Centraal Genootschap voor Kinderherstellings- en Vakantiekolonies kreeg in 1905 de beschikking over een huis in Egmond aan Zee. Hier konden de eerste bleekneusjes worden ondergebracht voor een verzorgde vakantieweek in een natuurrijke en gezonde omgeving. De belangstelling was overweldigend. Al snel moesten er meer onderkomens in Egmond aan Zee worden gezocht. De wens een eigen koloniehuis te realiseren werd hierdoor sterker. Het Genootschap kocht een terrein in het duingebied waarop zij een tehuis lieten bouwen naar een ontwerp van architect P.N. Leguit uit Alkmaar. Op 18 mei 1907 kon het eerste koloniehuis ‘Kerdijk’ worden geopend. Het bood ruimte aan 60 kinderen.
Koloniehuis Kerdijk interieur slaapzaal met meisjes, 1920. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar
Koloniehuis Zwartendijk
De opening wakkerde de belangstelling voor dergelijke koloniehuizen nog meer aan. Ook de voormalige bar van het Kurhaus aan de Boulevard en locaties in Egmond aan de Hoef moesten worden afgehuurd. De aanhoudende vraag bracht het comité ‘Ter wille van het Kind’ ertoe gelden in te zamelen voor een tweede tehuis. De inzameling resulteerde in de bouw van het koloniehuis ‘Zwartendijk’ in Egmond aan Zee dat op 28 juli 1910 werd opgeleverd. Het telde 160 bedden. Met deze en andere vestigingen van katholieke en protestants-christelijke signatuur groeide Egmond in het begin van de twintigste eeuw uit tot de gemeente met de meeste kindertehuizen van Nederland. Decennia lang zou het met kinderkolonies worden geassocieerd.
Koloniehuis Zwartendijk in Egmond aan Zee. Bron: Regionaal Archief Alkmaar.
100.000ste kind: Diddy Leeseman
Op zaterdag 15 april 1935 kon de 13-jarige Diddy Leeseman uit Hilversum als het 100.000ste bleekneusje worden begroet. Onder een klaterend applaus van honderden jongens en meisjes, getooid met witte en groene strikken en wit-groene lintjes, werd zij in het koloniehuis Zwartendijk in het zonnetje gezet. Als cadeau ontving zij een zilveren lepel en vork. Volgens de krantenverslagen bedankte ze met flinke stem en stond zij onbevangen het Polygoonjournaal te woord.
Groep kinderen van koloniehuis Zwartendijk tijdens kringspel tussen golven, 1920. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar
Activiteiten in de koloniehuizen
Aanvankelijk arriveerden de meeste kinderen per stoomtram op het station te Egmond aan Zee. Dat moet voor velen al een geweldige belevenis zijn geweest. Minder aangenaam waren de verplichte ontluizing en wasbeurt bij aankomst in het koloniehuis, maar verder stond hen een aantrekkelijk programma te wachten met veel ochtendgymnastiek, enkele uren les, fikse duinwandelingen, strandbezoek, gezond eten en veel rust. Er was zelfs een lighal ontworpen op het duinterrein van Zwartendijk om bij guur weer optimaal te kunnen profiteren van de buitenlucht. Op de woensdagen werden er brieven naar huis verzonden (waaruit onwelgevallige zaken en onvertogen woorden door de leiding waren verwijderd).
Gymnastiek op het terras van het koloniehuis. Bron: Collectie Regionaal Archief Alkmaar.
Terug naar koloniehuis Kerdijk
Plezier en enthousiasme voerden de boventoon, maar er waren natuurlijk ook kinderen die gekweld door heimwee heftig naar huis verlangden. Zo wisten twee Amsterdamse jongens in 1939 aan de aandacht van de begeleidsters te ontsnappen en langs het strand in de richting van IJmuiden te trekken. Verder dan Wijk aan Zee kwamen ze niet. Daar werden zij door politieagenten in de kraag gevat en naar koloniehuis Kerdijk teruggebracht.
Koloniehuis Kerdijk interieur woonkamer met verpleegster die voorleest aan meisjes, 1960. Beeld: Regionaal Archief Alkmaar
Teloorgang kinderkolonie
Een halve eeuw lang floreerde de kinderkolonie. In de jaren vijftig en zestig tekende zich een ommekeer af. Kinderen die fysiek op peil werden gebracht maakten plaats voor patiëntjes die psychische en sociale zorg behoefden. Bovendien verschoven zorg- en hulpverlening meer en meer naar de eigen omgeving, de school en het gezin. Aan koloniehuizen en herstellingsoorden was niet langer behoefte. In 1982 werd Kerdijk verbouwd tot appartementencomplex. Zwartendijk sloot datzelfde jaar de poorten om vanaf 1985 te dienen als gemeentehuis. Tegenwoordig zijn er in het majestueuze gebouw luxe appartementen gevestigd.
Auteur: Jan van Baar
Het originele verhaal is te lezen in de bundel ‘Ik was erbij’ deel 1.
Publicatiedatum: 10/03/2011
Vul deze informatie aan of geef een reactie.
21 reactiesWas zelf ook 6 weken op Zwartedijk .was in 1967 . t was er heel mooi ,maar ook heimwee naar huis.Ben er later in eind jaren 80 nog weer geweest . Toen was het in gebruik als gemeentehuis . Heb het mogen bezichtigen. . Vele herinneringen aan .
Bijna 2 jaar in Zwartendijk gewoond
1x weggelopen toen kwam die lieve Directrice me achterna en bracht me terug met haar kever
Best wel een mooie tijd gehad
Lieve juffie’s
Lieve groepsgenootjes
Jelle de bok
En de hond Kasper
1 ding die vieze vel door de pap als niemand die wilde🤮
Ik kan me best nog wat meisjes herinneren
Ria die zat daar met haar broertje
Henriëtte
Laura met een verstandelijke
beperking
Mooie herinneringen
Ik zat hier als meisje tussen 1962-1974. Het enigste wat ik me kan herinneren is juffrouw Ria , de vieze pap en het buitenzwembad. Weet iemand nog wat meer over in deze periode? Dat zou leuk zijn.
Ik ben de verpleegster die voorleest op de ansichtkaart. Ben nu 91 en heb er 2 jaar gewerkt met veel plezier op Zwartendijk.
Ik heb daar 1.5 jaar gezeten in het jaar 1965
Ik ben ook in egmond aan zee geweest, volgens mij in zwartendijk
Maar volgen mijn zus was het sint josef.
Ik wist niet dat er meer van die huizen voor bleekneusjes waren.
Er waren er 5
Hoe kan er er achter komen in welk huis ik geweest ben, bestaat er een archief van .
Groet Math Callemeijn Maastricht
Ik ben in Zwartendijk geweest, vermoedelijk in 1953. Het juiste jaar weet ik niet meer.
En ik vond het, ondanks de goede bedoelingen, ”helemaal niks”.
Ben overigens benieuwd of er nog jaarboeken zijn ter inzage?
Ik ben er geweest tussen 1970 en 1972 samen met me zus Saskia we woonde kerdijk
Ik zat in huis ter duin met en broer van mijn dag zelf 1972 VOOr 12 weken Vondt het erg leuk zou graag foto’s van die Tijdt zien
Mooi🙏🏽
Heb in kerdijk gezeten en van heimwee in de ziekenboeg gezeten.was samen met mijn vriendinnetje uit buren (Gelderland) daar geplaatst. Heb het als een nare periode ondergaan.vieze warme melk met vel. Was blij dat ik weer naar huis mocht na 6 weken.
Wie kan zich Hilly Strampel nog herinneren uit Heerenveen ongeveer in 1948 …1949…
Mijn zus Joke verbleef in 1954 in een gezondheidscolonie in Egmond aan zee.
Een naam hiervan weet ik niet, en hoe lang ze daar precies is geweest ook niet.
Ze was daar voor haar gezondheid omdat ze een nierziekte had.
Mijn moeder heeft altijd gezegd dat ze daar een half jaar is geweest.
Wel herinner ik me nog de dag dat ze weer thuis kwam, zaterdag 17 juli.
Mijn moeder kwam die dag thuis uit het ziekenhuis na de geboorte van mijn broertje.
Mijn vader haalde mijn zusje van de bus en zei tegen haar dat hij een verrassing voor haar had. Toen ze thuis was en de baby in de wieg zag liggen zei ze in heel beschaaft ABN:” Dat dacht ik wel”. Wij moesten allemaal lachen dat ze zo “netjes” sprak. Helemaal geen brabants. Dat is de herinnering die ik nog heb van haar tijd in Egmond aan zee.
Ze overleed op 25 februari 1955 aan haar nierziekte.
Ik zou zo graag weten of er nog iets meer bekend is over haar.
Misschien foto’s of lotgenootjes. Alle informatie is welkom.
Haar naam was Johanna ( Joke) van Os geboren; 09-05-1947 Veghel.
ik heb er ook gezeten vond er niks aan om daar te zijn
ik heb er ook gezeten vond er niks aan om daar te zijn je leerde ook ook niks want er was geen schoolles een kwalijke zaak ben erg achterop geraakt omdat er geen school les is toen die tijd
Ik ben er geweest ik dacht in1955of 56 ik ben er 2keer geweest in zwartendijk vond het best leuk
Zutphen
Ik ben er ook geweest en heb vandaag daar nog voor het hek gestaan en gekeken of het nog net zo was als in mijn herinnering, kon ik het maar van binnen bekijken was mijn gedachte. Ik heb nog een oude foto dat ik op een klimrek zit en ook nog een foto dat ik met schep in de hand sta voor de barakken die er ook stonden. Weet dat ik daar moest leren kokosbrood en appelstroop eten. Denk dat ik ongeveer 7 a 8 jaar oud was, geboren in 1955
Ik zat er in 1961. Ik dacht dat het st. Joseph heette . Ik zat er met mijn klasgenootje 6 weken. Zij moest erna nog 6 weken blijven. Ik heb geen fijne herinneringen .
De vieze havermoutpap met dikke vellen, en die moest je opeten. Tot op de dag van vandaag eet ik nog geen pap . Ik kan me ook de nonnen nog herinneren. Heb het boek de Bleekneusjes. Erg leuk
ik ben er vroeger geweest in vakantie kolonie 6 weken er werd gezegt moest eten leren en rust maar er was veel veel meer bij ons huis aan de gang en hand daar heb je nu nog last van liefde heb ik nooit gehad of kende ik niet dus als je iets niet heb gehad hoe kun je dan geven ik probeer wel met mijn kinderen maar gevoel moest je maar uit sluiten je mocht nooit huilen wand sdan kreeg je klappen en ga zo maar door we zijn zo gehard dat emotie s heb ik niet sluit meteen uit ze zeggen wel eens je kunt over lijken lopen dat doet me helemaal niks en nu nog steets vraag tekens waarom waarom hebben ze nooit in gegrepen waarom hebben we in een hell gewoond als kins zijnde pijn ken ik niet bv mn moeder en mn vader zijn overleden en het doet me niks ik heb wel gezegt als ik bij onze lieve heer komt hoop ik hem niet tezien maar mijn vraag is is er nog bv foto s van mij en of dokumetatie bv ik ben geboren in 1961 ik was 7 a 9 jaar toen ik daar kwam ongeveer ik lag in kamer waar je licht vd vuurtoren door kwam lke morgen levertraan eten en elke morgen bruin brood met melk en veel wandelen duinen in klopt allemaal ik hoop dat iemand weet waar ik de stukken kan in zien of foto s bv gr
Hoi,ik ben er ook geweest en weet nog van een houte paard en een klimrek wat er stond.Ook de pap die ik vreselijk vond en de melk.Mijn leeftijd toen zal 6 of 7 zijn geweest en ben in1955 geboren