Stap mee naar binnen in het Rijksmuseum Amsterdam, een wereld waar elke gang echoot met de fluisteringen van het verleden, elke zaal een bladzijde uit een levend geschiedenisboek. Het wereldberoemde museum startte in 1800 in het Trippenhuis, maar verhuisde op bevel van koning Lodewijk Napoleon naar Amsterdam. Het vond zijn huidige thuis in 1885, in een architectonisch meesterwerk van Pierre Cuypers. Dit gebouw, een kunststuk op zich, heeft door de jaren heen de verhalen van Nederland verteld.

De Romantiek uit de 19^e eeuw

De negentiende eeuw bracht ons de Romantiek, een stroming die een diepe waardering voor de natuur en menselijke emoties tentoonspreidde. Schilders zoals Barend Cornelis Koekkoek en Jozef Israëls toonden ons de pracht van het landschap en het leven van alledag. Hun schilderijen brengen ons terug naar een tijd waarin Europa wankelde tussen de traditionele oude wereld en de belofte van een nieuw begin.

Romantiek was een reactie op de industriële revolutie en de rationele Verlichting; het was een periode waarin kunstenaars zich richtten op het vastleggen van de natuurlijke schoonheid en de krachtige emoties van het individu. In het Rijksmuseum zien we hoe deze kunstenaars met elke penseelstreek het hart en de ziel in hun werk legden, en ons herinneren aan de tijd waarin men diep verbonden was met zowel de natuur als de innerlijke gevoelswereld.

Het Impressionisme breekt door

Dankzij de uitvinding van de verftube in 1850, konden kunstenaars hun studio’s verlaten en de wereld rondom hen vastleggen zoals nooit tevoren. Dit leidde tot het impressionisme, een stijl die ons leerde om de wereld op een nieuwe manier te bekijken. Kenmerkend voor deze stijl zijn de levendige, losse penseelstreken, de nadruk op lichteffecten en kleur, en de voorkeur voor alledaagse, vaak buiten geschilderde kunstwerken. Het Rijksmuseum heeft veel kunstwerken uit deze periode in de collectie, die laten zien hoe kunstenaars hun blik op de wereld vernieuwden.

De stijl veranderde hoe kunst werd gemaakt, door zich te richten op het vastleggen van een moment en de constante verandering van licht en kleur. Door middel van losse penseelstreken op het canvas, is het kunstwerk een impressie van de werkelijkheid. Van veraf lijkt iets duidelijk geschilderd, maar hoe dichter je bij het kunstwerk komt, hoe beter je de grove lijnen ziet. Nederlandse kunstenaars lieten zich door deze stijl inspireren en creëerden werken die het stadsleven en het platteland in een nieuw licht zetten. In de tentoonstelling wordt getoond hoe deze kunstenaars, zoals George Hendrik Breitner, de dynamiek en de energie van het moment vingen.

Kunst wordt modern

Met de komst van de twintigste eeuw werd de schilderkunst nog avontuurlijker. Het Modernisme zag het licht, een nieuwe manier van schilderen die zich liet kenmerken door een streven naar vernieuwing en afwijzing van traditionele vormen. Kunstenaars als Vincent van Gogh en Piet Mondriaan veranderden wat kunst kon zijn. Van Gogh’s passievolle werk, maar ook Mondriaans abstracte vormen, zijn bewijzen van een tijdperk waarin kunstenaars nieuwe manieren zochten om hun visie op de wereld uit te drukken. De kunstwerken in deze tentoonstelling zijn een toonbeeld van innovatie en creativiteit.

Oorlog en kunst

De Eerste en Tweede Wereldoorlog lieten een onuitwisbare stempel achter op de kunst. Kunstenaars gebruikten hun doeken als een middel om het verdriet van de oorlog te verwerken. Deze werken, soms somber, soms hoopvol, zijn krachtige getuigenissen van een donkere tijd in de geschiedenis. Al zijn ze nu en dan gruwelijk, ze geven een belangrijk moment in het verleden weer. In het Rijksmuseum vinden we kunst die ons rechtstreeks naar de slagvelden en verwoeste steden brengt, maar ons ook laat zien hoe mensen de kracht vonden om door te gaan.

Koloniaal verleden

Daarnaast biedt het museum een blik op de Nederlandse koloniale geschiedenis. De kunst uit deze tijd, 1800 tot 1945, laat de complexiteit zien van de interacties tussen Nederland en haar koloniën. Portretten en landschappen van overzeese gebieden vertellen ons over de rijkdom die deze interacties brachten, maar tonen ook de minder fraaie kanten van de koloniale expansie. Een van de schilderijen die een bijzonder licht werpt op deze geschiedenis is ‘Transport naar de Koloniën’ uit 1865. Het geeft een treffend beeld van de realiteit van het koloniale verleden en wat de gevolgen waren van deze reizen over zee. Indrukkend weergegeven zijn zowel de emoties van vrouw met het jongetje aan haar hand, als de stenen leeuwenkoppen die zijn verdronken in regenwater.

Reis door de tijd

Als de rondleiding na een uur eindigt, staat de groep even stil. We hebben een reis gemaakt door tijdperken van licht en schaduw, door revoluties in kunst en maatschappij. Het is een bewustwording dat ondanks alle veranderingen, schoonheid en inzichten te vinden zijn in de echo’s van de tijd. Samen met de rondleider lopen we terug naar waar het allemaal begon: de zaal met ‘De Slag bij Waterloo’. Hier ervaren we de chaos en de heldhaftigheid van een van de meest beslissende momenten in de Europese geschiedenis. Het schilderij brengt de strijd tot leven en toont de emotionele impact van de oorlog.

Niet ver van dit strijdtoneel hangen rustige landschappen, waar de mens maar een klein onderdeel is van de grotere natuur. Het geeft de diversiteit aan van kunst én geschiedenis, waarbij het niet alleen gaat om kunst bekijken, maar verbindingen maken met de verhalen uit het verleden. Een reis door de tijd.

Auteur: Feline Neyndorff

Stichting Ons Amsterdam is een historische en culturele organisatie die in 1949 is opgericht om de kennis en interesse in de geschiedenis en cultuur van Amsterdam te bevorderen. Ze publiceren het tijdschrift ‘Ons Amsterdam’ met artikelen en verhalen over de stad en organiseren lezingen en evenementen om het publiek te informeren en betrekken bij het rijke erfgoed van Amsterdam. De vereniging speelt een belangrijke rol in het behoud van het historisch erfgoed en het delen van informatie over de stad met een breed publiek. In 2024 bestaat Ons Amsterdam 75 jaar.

Publicatiedatum: 01/02/2024