2 min

Drievoudige grensaanduiding

Ten westen van Spaarndam staan nog veel grenspalen, maar een groepje van drie grenspalen bij elkaar valt in het bijzonder op. Ze staan dan ook op de provinciale monumentenlijst. Je vindt ze op de plek waar de Slaperdijk aansluit op de Velserdijk. Alle drie de paaltjes hebben een eigen functie gehad en alle dateren ze uit een andere periode.

Op de grenspalen staat vaak een letter, de ‘O’ van ‘Oorlog’ in de hardstenen grenspalen, of een ‘D’ van ‘Defensie’, in de gewapend betonnen grenspalen. De letter hangt af van de op dat moment geldende naam van het Ministerie: Ministerie van Oorlog of Defensie.

De drie grenspalen op de kruising van de Velserdijk en de Slaperdijk. Bron: beeldbank Noord-Hollands Archief.

De oudste grenspaal

De oudste grenspaal is een hardstenen grenspaal en dateert uit de achttiende eeuw. De paal markeert de grens tussen het grondgebied van de gemeente Velsen en de vroegere gemeente Spaarndam (tegenwoordig Haarlem). Inmiddels is de paal uit het lood gezakt, maar op de brede vlakken zijn nog de gemeentenamen te lezen: ‘Spaarndam’ op het noordwesten en ‘Velsen’ op het zuidoosten. Deze paal markeert nog steeds de grens tussen Haarlem en Velsen.

Rechts de hardstenen grenspaal met het woord ‘Spaarndam’ nog leesbaar. Bron: Noord-Hollands Archief

Grenspaal uit 1851

Deze negentiende-eeuwse grenspaal maakt onderdeel uit van vijftien palen die de grens hebben gemarkeerd tussen de hoogheemraadschappen Rijnland en Hondsbossche en Duinen tot Petten. Op deze paal zijn de volgende inscripties te lezen: ‘HB/2’ (oost) en ‘RL/2’ (west). Het cijfer ‘twee’ geeft het volgnummer aan van de rij van vijftien palen die hier oorspronkelijk stonden. Deze grenspaal was dus de tweede in de rij. Overigens waren deze vijftien grenspalen oorspronkelijk van hout, maar zijn ze in 1851 vervangen. Van de vijftien grenspalen zijn er nog tien te vinden.

Eén van de grenspalen uit 1851. Bron: Noord-Hollands Archief.

Grenspaal van militaire betekenis

De nieuwste grenspaal in het rijtje van drie is van gewapend beton. Het is paal ‘D88’ van het Ministerie van Oorlog. Deze paal is bedoeld als terreinmarkering van de grond die tot het gebied van het Fort Benoorden Spaarndam gerekend moet worden. De paal maakt onderdeel uit van de Stelling van Amsterdam (een 135 kilometer lange verdedigingslinie rond het centrum van Amsterdam, aangelegd van 1880-1920 door het Departement van Oorlog).

Een grenspaal op de grens van Velsen en Bloemendaal. Bron: Noord-Hollands Archief.

Vreemd genoeg staat deze grenspaal niet langs de rand van de Rijks Militaire Grond maar midden in Spaarndam. Deze grenspaal staat in een reeks, zoals volgnummer ’88’ aangeeft. De letter op de paal is de letter ‘D’ en de paal markeert de militaire gebiedsgrens aan de frontlijn uit de periode 1916-1919.

Grenspalen hebben, zoals hierboven valt te lezen, leestekens om ze te herkennen. Ga maar eens op zoek naar meer grenspalen langs de IJdijken, er zijn er genoeg!

Auteur: Eva van Dijk

Publicatiedatum: 17/06/2011