3 min

Uitvarende botters in de havenmond van Volendam, A.P. Schotel, ca. 1930. Beeld: collectie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier.

De schilder en de dijkgraaf

Dijkgraaf Cornelis Wijdenes Spaans Jr. van Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier in Alkmaar was onder de indruk van Schotels werk. Begin 1939 blijkt hij privé een schilderij van botters op de Zuiderzee onder een hoge wolkenlucht te hebben gekocht. Bovendien had Schotel toen drie schilderijen in bruikleen aan het hoogheemraadschap gegeven. Het ging om de hierbij afgebeelde doeken met uit- en thuisvarende Volendammer botters en een interieur met een oude visser en jonge vrouw. De eerste twee schilderijen hingen in de achterzaal van het kantoor van het hoogheemraadschap aan de Kennemerstraatweg nr. 13 te Alkmaar aan de wand. Wijdenes Spaans stond voor zijn pensioen en probeerde al enige tijd zijn bestuur te bewegen de schilderijen met de botters aan te kopen. Met het binnenhuis durfde hij het niet aan omdat het dan wat veel werd. Eigenlijk had Wijdenes Spaans een hard hoofd in het hele plan omdat “de kunstzin mijner geachte mede-bestuurders om en bij het vriespunt ligt”, zo schreef hij Schotel persoonlijk op 31 maart 1939.

Thuisvarende Volendammer botter, A.P. Schotel. Beeld: collectie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Heerhugowaard.

“Beiden erg blij”

Toch besloot het dagelijks bestuur op 5 april aan het algemeen bestuur voor te stellen de twee werken te kopen mits de prijs niet hoger kwam dan 1000 gulden. Dijkgraaf Wijdenes Spaans deed meteen de toezegging dat wanneer dit lukte, hij zijn eigen schilderij aan het hoogheemraadschap cadeau deed. Hij stond vervolgens voor de taak dit besluit aan Schotel over te brengen. Die ging na lang nadenken akkoord. Het was crisistijd “en met 1000 gulden doe ik misschien meer dan een ander”. Bovendien waren dergelijke schilderijen van groot formaat moeilijk verkoopbaar, hoewel ze Schotel soms goed van pas kwamen bij exposities om te tonen dat hij ook royale doeken aankon. Op 26 april 1939 besloten de hoofdingelanden met algemene stemmen tot aankoop van de twee grote schilderijen met de botters. Dit tot verbazing en opluchting van Wijdenes Spaans. Hij stelde direct Schotel op de hoogte. “We zijn beiden erg blij, dit kan ik u verzekeren”, schreef deze de volgende dag terug. Hoogheemraadschap Noordhollands Noorderkwartier fuseerde via via in 2003 in het huidige Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier. Dat koestert de drie werken van Schotel nu als een van de mooiste kunstschatten in zijn collectie.

Botters op zee, A.P. Schotel. Dit kleinere schilderij schonk dijkgraaf Wijdenes Spaans aan het hoogheemraadschap. Beeld: collectie Hoogheemraadschap Hollands Noorderkwartier, Heerhugowaard.

Voorbije wereld

Het schilderachtige Volendam raakte vanaf 1890 erg in trek bij kunstenaars uit binnen- en buitenland. Dat werd door het bekende hotel Spaander actief bevorderd. Schotel kwam in 1926 naar het vissersdorp en verbleef er enkele jaren. De aanleg van de Afsluitdijk was toen een uitgemaakte zaak. De dijk kwam in 1932 gereed en daarna was het heel snel gedaan met de oude Zuiderzeevisserij. Schotel schilderde dus een wereld die op het punt stond voorgoed te verdwijnen. Alleen al daarom zijn de drie doeken een tweede blik zeker waard.

Publicatiedatum: 03/08/2011