De Hoornse Hop en Scharwoude

In onze tijd denken we bij watersnood al snel aan de Zeeuwse eilanden en de vernietigende kracht van de Noordzee. De Noordzee is natuurlijk gevaarlijk en we moeten onze dijken zo stevig en hoog houden dat we vanuit het Westen niets te duchten hebben. Maar wist je dat de afsluiting van de Zuiderzee alleen maar was ingegeven door de belabberde kwaliteit van de dijken eromheen?

2 min

De Afsluitdijk

Inmiddels ligt de Afsluitdijk er al weer bijna tachtig jaar en even zo lang heeft men al veilig achter de betrekkelijk lage dijken van het IJsselmeer kunnen wonen. Maar voor die tijd was dat wel anders… In januari en februari 1916 braken de dijken langs de Zuiderzee op tientallen plaatsen en in Noord-Holland deed bijna heel Waterland zijn naam helaas weer eer aan. Gelukkig vielen er niet al te veel slachtoffers, maar op Marken waren er toch zestien doden te betreuren. Al in september 1916 leverde ingenieur Lely zijn plannen voor de afsluiting van de Zuiderzee in bij de regering en in 1932 werd de Afsluitdijk gesloten.

Ramp bij Scharwoude

Het was in 1916 niet de eerste keer dat er land onder water kwam te staan. Een grote ramp vond plaats in 1675 bij Scharwoude, aan de westzijde van de Hoornse Hop. Die hoek in de dijk waar Hoorn (=horn) zijn naam aan dankt, was eigenlijk altijd al een zorgenkind. Als de wind verkeerd stond, stroopte het water van de Zuiderzee hoog op tegen de dijken. Vele malen had men stukken land moeten opgeven, zoals op Sint Marcelisdag van het jaar 1375. Het hele dorp stond toen in het water.

Men besloot om achter de bestaande dijken een zogenaamde inlaagdijk te leggen. Met het opgegeven land voor de dijk is dat lang heel goed gegaan. Maar op 5 november 1675, toen men na dagen van storm met alle macht de dijken bij Hoorn probeerde heel te houden, ging het even ten zuiden van Scharwoude gruwelijk mis. Bij een eerdere storm, was de dijk daar aangevreten door het water en de dijk was eigenlijk maar zwakjes hersteld. Dit kwam de bewoners duur te staan.

De dijk spoelde weg over een afstand van bijna honderd twintig meter! Het water maakte achter de doorbraak een gat dat bijna tien meter diep was. Het duurde dan ook geruime tijd voordat de herstelwerkzaamheden gereed waren: eind januari van het volgende jaar. De ellende van het getroffen gebied was voor de bewoners niet te overzien. Velen vluchtten met gered huisraad en vee in de richting van de stad Hoorn. Anderen, meer ongure types, trokken juist naar het rampgebied om te stelen wat de vluchtelingen niet mee hadden kunnen nemen.

Monument Scharwoude. Beeld: HNHK.

Monument

Driehonderd jaar later werd op de herstelde dijk een bescheiden monument onthuld ter nagedachtenis aan de overstroming: een drietal grote granieten zwerfkeien die in de achttiende eeuw werden gebruikt voor de dijkverzwaring. Zuidwaarts kijkend vanaf het monument ligt daar, buiten de dijk, heel vredig nog een flink stuk onaangetast gebied dat men in 1375 buitendijks had gelaten. Het kan raar lopen en water is dun….

Auteur: Frans Diederik.