‘Kan het niet zo, heren?’ opperde koning Willem I in 1816 tijdens een kabinetszitting over de aanleg van een nieuwe vaarweg van het IJ in Amsterdam naar de Noordzee. Met een potlood trok de koning een streep door het gebied ten westen van het IJ tot aan de zee. ‘Onbegonnen werk en veel te duur’, stelden zijn ministers.
>De bestuurders van de Beemster dachten heel zorgvuldig na over de ruimtelijke ordening van de droogmaking. In samenspraak met enkele landmeters ontwierpen zij een ‘masterplan’. Weinig werd aan het toeval overgelaten.
>Extra werkgelegenheid, nieuwe landbouwgrond en veel meer veiligheid tegen het water. Dat was wat de Beemster moest opleveren. Maar de droogmaking ging niet zonder slag of stoot.
>Ooit bestond het grondgebied van de huidige gemeente Diemen voor een veel groter deel uit oppervlaktewater. Er was voortdurende wateroverlast, dreiging van overstromingen en de grond was drassig. Zonder menselijk ingrijpen had het land weinig waarde. Hierin ligt de oorsprong van de dijkopbouw en het hoogheemraadschap in Diemen.
>Aan de Spaklerweg 26, in het huidige Amstel Business Park, herinnert een prachtige toren aan een florerende bedrijfstak van honderd jaar geleden. Amsterdam exploiteerde in de hoogtijdagen 1898 – 1921 vier gemeentelijke gasfabrieken. De Zuidergasfabriek stond op dit terrein. De nu honderdjarige watertoren werd gebouwd voor opslag van proceswater. Dit baken met vele fraaie ornamenten versierd is van ver te herkennen.
>Er zit een kromming in de loop van de Where aan de noordoostkant van de oude stad. Het water van de Where liep hier tot 1965 rechtdoor tot in de Beemsterringvaart en loopt nu om het centrum heen. Honderden jaren was dit riviertje de levensader van de stad. Nu raast hier het verkeer over de Gedempte Where.
>Zullen de dijken het houden? Het is een vraag die een oer-Hollandse angst onder woorden brengt. Een vraag die vooral gesteld werd als een zware herfststorm het woedende water weer eens tegen de dijken opstuwde. De Spaarndammerdijk bij Halfweg hield het niet in de nacht van 4 op 5 november 1675 toen een hevige noordwesterstorm opstak. De gevolgen van die dijkdoorbraak zijn tot op de dag van vandaag zichtbaar. De Groote Braak is een van de vele plaatsen in Nederland waar de strijd tegen het water een zichtbaar litteken naliet …
>Op 1 november 1876 kwam het gereed: het Noordzeekanaal. Bij de aanleg kwam heel wat kijken: het doorgraven van de duinen, de bouw van de sluizen, de aanleg van het kanaal, de drooglegging van het grootste deel van het IJ. Het zou nu nog een waterstaatkundige topprestatie zijn. Dat de Amsterdamse haven de kortst denkbare verbinding met zee kreeg, lijkt niet meer dan logisch. Maar ze kwam er niet zonder slag of stoot.
>Voor de Amerikaanse toeristen is hij een held, maar onder Nederlanders is hij veel minder bekend: Hansje Brinker, de jongen die zijn vinger in een dijk stopte en zo Nederland redde. Dat Hansje nooit bestaan heeft, is niet belangrijk. En wist je dat hij eigenlijk de creatie is van de Amerikaans kinderboekenschrijfster Mary Mapes Dodge? En dat al in 1865. In 1950 kreeg Hansje een welverdiend monument op de Woerdersluis in Spaarndam.
>De 35 meter hoge watertoren van Laren van architect Wouter Hamdorff torent hoog boven de Westerheide uit. Wat maar weinig mensen weten is dat de Larense watertoren zorgde voor een belangrijk deel van het drinkwater voor het Gooi. Nu heeft de toren geen functie meer: het water wordt met pompen getransporteerd. De plaats is nog wel een centraal verdeelpunt in het Gooi.
>Tegen de reling klemgezet door een bemanningslid fotografeerde hij, ondertussen overspoeld door buiswater. Zijn Rollei’s hingen daarbij altijd onder zijn jas. Zodra de gelegenheid gunstig was, knipte hij tussen de jasslippen door af, in de hoop dat de belichting goed was. In zijn jonge jaren kroop hij zo nodig tussen de benen van de redders om onder hun wijde oliejassen een filmpje te verwisselen, maar helaas gingen redders op een gegeven moment over op het dragen van overalls. Weg schuilplek.
>Dagelijks razen duizenden automobilisten langs zijn standbeeld op de Afsluitdijk.
>Wie kent hem niet: Jan Adriaensz. Leeghwater uit De Rijp. Hij werkte mee aan de droogmaking van de Beemster, Purmer, Wijde Wormer en diverse andere grote meren. In 1634 was hij in het buitenland aan de slag.
>In november 1845 verrees in de nieuwe Anna Paulownapolder een hoge schoorsteen. Die hoorde bij een stoomgemaal in aanbouw. Eind december 1845 werd er voor het eerste een paar uur proefgedraaid met het nieuwe gemaal. Een bijzonder moment, want het ging om het allereerste permanente stoomgemaal in Holland benoorden het IJ.
>De persoon van Hans Brinker is ontsproten aan de fantasie van de Amerikaanse kinderboekenschrijfster Mary Mapes Dodge. Zoals in het verhaal van het Noordhollands Archief op deze website wordt uitgelegd, is Hans Brinker niet de jongen die zijn vinger in de dijk steekt. Dat is immers een anonieme jongen die in Haarlem woont. Maar waar komt Hans Brinker zèlf vandaan?
>In onze tijd denken we bij watersnood al snel aan de Zeeuwse eilanden en de vernietigende kracht van de Noordzee. De Noordzee is natuurlijk gevaarlijk en we moeten onze dijken zo stevig en hoog houden dat we vanuit het Westen niets te duchten hebben. Maar wist je dat de afsluiting van de Zuiderzee alleen maar was ingegeven door de belabberde kwaliteit van de dijken eromheen?
>Het Muiderslot diende onder graaf Floris V als waterburcht. Later werd het onderdeel van verschillende waterlinies. De geschiedenis van het Muiderslot en het water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.
>Er staat een handjevol mensen op de IJsselmeerdijk. Ze luisteren aandachtig naar een toespraak. Onder hen is de tienjarige Frank Vlaar, maar hoe langer de toespraak duurt hoe meer afgeleid hij raakt. Hij had helemaal geen zin om op die koude winderige dijk te staan, maar hij moest van zijn vader. Deze staat geïnteresseerd te luisteren en merkt niet dat de gure novemberwind af en toe de vlag die over het monument gedrapeerd is op laat bollen. Frank maakt er een spelletje van om elke keer dat de vlag omhoog geblazen wordt, een glimp van het monument op te vangen. Zo hoeft hij tenminste niet naar die saaie man in dat zwarte pak te luisteren.
>In Amerika was hij een held, maar in Nederland, het land waar hij woonde, was hij veel minder bekend. Dat was lange tijd het lot van Hansje Brinker, de jongen die het land zou hebben gered door zijn vinger in een lekkende dijk te stoppen. In 1950 kreeg deze mythische held zijn welverdiende monument. Sindsdien is zijn beroemde daad in drie dimensies te bewonderen op de Woerdersluis in Spaarndam. Niemand minder dan Prinses Margriet onthulde dit beeld. Het is natuurlijk allemaal fictie. Dit schijnbaar o zo Hollandse verhaal kennen we alleen maar omdat het in 1865 opdook in een Amerikaans kinderboek van de schrijfster Mary Mapes Dodge.
>Bij de opening van het Noordzeekanaal in 1876 was het eigenlijk meteen al duidelijk: het was allemaal niet groot genoeg. Na meer dan een eeuw kanaalgeschiedenis staat de ontwikkeling nog niet stil.
>