Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Gooi en Vecht: het Muiderslot

Het Muiderslot diende onder graaf Floris V als waterburcht. Later werd het onderdeel van verschillende waterlinies. De geschiedenis van het Muiderslot en het water zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden.

Strategische plek

Heeft de Hollandse graaf Floris V het Muiderslot zelf laten bouwen rond 1280? Of bestond het al en heeft hij het gekocht? Dat is onduidelijk. Wel is zeker dat Floris V met het Muiderslot zijn macht vestigde in het Gooi. Vanaf die tijd gebruikte hij het slot om zijn gebied daar te verdedigen. Een brede slotgracht zorgde voor bescherming van de waterburcht, een ophaalbrug voor toegang. Bovendien wist de Hollandse graaf met het Muiderslot de handelsroute naar het bisdom Utrecht te beheersen. De waterburcht lag op een strategisch zeer belangrijke plek: aan de monding van de Vecht in de Zuiderzee, het tegenwoordige IJsselmeer. Door een ketting over de rivier te spannen kon hij tol heffen bij de langsvarende schepen.

Het Muiderslot vanuit de lucht. Beeld: Collectie Provinciale Atlas NH.

Gevangen in eigen slot

In 1296 veranderde de waterburcht echter in Floris’ gevangenis. Het water dat de graaf tot dan toe had beschermd, werd nu zijn vijand. De graaf kreeg te maken met een opstand van een paar van zijn mannen: Gijsbrecht van Amstel, Gerard van Velzen en Herman van Woerden. Deze leenmannen bestuurden uit zijn naam een deel van het graafschap. Tijdens een valkenjacht namen ze Floris V gevangen en sloten hem op in het Muiderslot.

De boeren kwamen Floris te hulp en eisten de vrijlating van hun graaf. De drie leenmannen besloten het kasteel te verlaten. Ze namen de graaf mee met zijn benen onder zijn paard door aan elkaar vastgebonden. Onderweg probeerde Floris te ontkomen. Maar hij viel en kwam in een sloot terecht. Zijn ontvoerders staken hem dood. Vrijwel direct na de moord zag de Utrechtse bisschop zijn kans schoon. Hij bestormde het Muiderslot en nam het in.

De moord op graaf Floris V.

Waterlinie zet land onder water

In latere eeuwen was het Muiderslot als verdedigingswerk onderdeel van verschillende waterlinies. Een waterlinie hield vijandelijke troepen tegen door aaneengesloten stukken land zo’n dertig centimeter onder water te zetten. Het water was zo te diep om te doorwaden en te ondiep om te bevaren. Het leek een succesvolle techniek, maar er was één probleem. Bij strenge vorst werkte het niet. Een Frans leger onder leiding van Pichegru kon bijvoorbeeld het land over ijs binnentrekken in de winter van 1794-1795.

Het Muiderslot, door Abraham Rademaker, 1735. Beeld: Collectie Provinciale Atlas NH.

Oude Hollandse Waterlinie

De eerste waterlinie waar het Muiderslot bij hoorde was de Utrechtse Waterlinie. Deze werd in 1629 ingezet toen vijandelijke troepen over de Veluwe richting Utrecht trokken. Het lukte om de aanval af te weren, maar de schade aan het gebied dat onder water was gezet (geïnundeerd) was enorm. In het Rampjaar 1672 werd in allerijl de Oude Hollandse Waterlinie ingericht; ook daar werd het Muiderslot onderdeel van. De Republiek was toen in oorlog met Frankrijk, Engeland, Münster en Keulen.

Nieuwe Hollandse Waterlinie

In 1815 werd de Oude Waterlinie vervangen door de Nieuwe Hollandse Waterlinie. Deze liep vanaf Muiden helemaal tot Werkendam aan de Biesbosch, en bestond uit talloze vestingen, forten, batterijen en inundatiesluizen. De Nieuwe Hollandse Waterlinie werd in 1870, 1914 en 1939 in staat van paraatheid gebracht. Alle drie de keren werd het gebied echter niet daadwerkelijk onder water gezet. Vanaf 1883 maakte Muiden ook deel uit van de Stelling van Amsterdam.

Verdediging met water achterhaald

Hoewel het Muiderslot in de Nieuwe Hollandse Waterlinie lag, had het gebouw zelf geen oorlogsfunctie meer. In 1878 veranderde het vervallen gebouw in een Rijksmuseum. In de decennia daarna werd het met veel moeite gerestaureerd. Tijdens de Tweede Wereldoorlog werden metershoge witgeschilderde letters op het dak bevestigd. Ze vormden het woord ‘museum’. Zo hoopte men het slot te beschermen tegen aanvallen van gevechtsvliegtuigen. Die actie gaf tegelijkertijd aan hoe hopeloos achterhaald de inzet van de Waterlinie inmiddels was.

Internetlinks:
Canon Tussen Vecht en Eem
Entoen.nu

Publicatiedatum: 06/01/2011

Aanvullingen

Vul deze informatie aan of geef een reactie.

Plaats een reactie

Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Vereiste velden zijn gemarkeerd met *. Het e-mailadres wordt niet gepubliceerd.