4 min

Mary Mapes Dodge, kinderboekenschrijfster

Mary Mapes Dodge werd in 1831 geboren in New York City. Zij trouwde op twintigjarige leeftijd. Al na acht jaar was ze weduwe, met twee kinderen. Mary Dodge besloot schrijfster van kinderboeken te worden. Deze jonge weduwe bewonderde de geschiedenis van Nederland. Die bewondering ontstond na het lezen van het invloedrijke boek ‘The rise of the Dutch Republic’ dat de Amerikaanse diplomaat en historicus John L. Motley in 1856 publiceerde.

Motley was een romantisch historicus, een begaafd schrijver en een groot bewonderaar van de Nederlandse vrijheidsstrijd tegen de Spaanse overheerser in de Tachtigjarige Oorlog. Volgens Motley streed in die oorlog een heldhaftig, redelijk en protestants Nederlands volk tegen een onredelijke, onderdrukkende katholieke Spaanse vijand. Motley’s werk dwong bewondering af van zijn tijdgenoten, maar werd daarna steeds meer gekritiseerd om de daarin eenzijdig voorgestelde tegenstelling tussen goed en kwaad. Ook nam hij voor het literaire effect regelmatig een loopje met een juiste voorstelling van feiten.

Dat laatste deed ook Mary Dodge in haar in 1865 verschenen kinderboek, een bundel verhalen onder de titel ‘Hans Brinker or the silver skates’. Daarbij moeten we wel meteen zeggen dat zij, in tegenstelling tot haar inspirator Motley, fictie schreef. Ze zegt in haar boek weliswaar dat alle verhalen op waarheid berusten, maar ook dat lijkt eerder bedoeld om het voor de kinderen extra spannend te maken. De verhalen in Hans Brinker spelen zich alle af in Nederland, vooral in en om Haarlem. Op de achtergrond speelt een heroïsche voorstelling van het Nederlandse verleden een belangrijke rol. Hans Brinker van Mary Dodge bleek een onverbiddelijke bestseller, en het is vooral aan dit boek te danken dat ze nu de reputatie geniet een der beste kinderboekenschrijfsters aller tijden te zijn.

Het boek met de avonturen van Hans Brinker, geschreven door Mary Mapes Dodge.

Held in een kinderboek

In het boek van Mary Dodge staan de avonturen van Hans Brinker centraal. Deze avonturen worden toegelicht met andere verhalen die niet over Hans Brinker zelf gaan. Die verhalen vertellen de lezer iets over de geschiedenis van Nederland, het moederland van Hans. Dodge schreef dit boek namelijk voor Amerikaanse kinderen die maar weinig wisten van Nederland. De heldendaad van het jongetje met zijn vinger in de dijk treffen we aan in zo’n toelichtend verhaal. In het boek van Dodge was dat jongetje dus niet Hans Brinker.

Dit jongetje woonde in de buurt van Haarlem. Op een dag – wanneer dat was vertelt Dodge ons niet – werd hij op pad gestuurd om een alleen wonende vriend van de familie pannenkoeken te brengen. Op de terugweg merkte hij dat het opeens donker werd en dat een zware regenbui het water buiten de dijk snel deed wassen. Toen zag hij een gat in de dijk waar het water doorheen sijpelde. Omdat zijn vader sluiswachter was, was de achtjarige held van het verhaal volledig doordrongen van de gevaren van een dijkdoorbraak. Hij wist dat een klein gat in de dijk snel groter kon worden en daarom hield hij het water tegen door er zijn vinger in te stoppen. Verkleumd door kou en nat van de regen moest hij urenlang wachten tot er iemand kwam om hem te helpen.

In het boek van Dodge is de jongen met zijn vinger in de dijk een naamloze held uit het Nederlandse verleden. Pas later is ook dit avontuur, ten onrechte, toegeschreven aan de titelheld van het kinderboek. Het gaat dus eigenlijk om twee mythes: de heldendaad is een verzonnen kinderverhaal en werd, volgens het oorspronkelijke boek, niet gepleegd door Hans Brinker. In de tekst onder het Spaarndamse beeld tref je zijn naam daarom niet aan.

Beeld van Hansje Brinker in Madurodam.

Hans Brinker in het echte Nederland

Het aan Hans Brinker toegeschreven avontuur is vooral in Amerika al snel het zinnebeeld geworden van de Nederlandse strijd tegen de watervijand. In het echte Nederland liep dat niet zo’n vaart. Pas in 1880 verscheen een eerste, bewerkte vertaling. De volledige vertaling van Hans Brinker or the silver skates kwam pas ruim een eeuw daarna, in 1983, tot stand. Inmiddels was ook in Nederland het verhaal over het dappere jongetje doorgedrongen tot het publieke bewustzijn, maar het kreeg daar toch nooit die uitwerking die het in Amerika had. Voor Nederlanders die zelf achter de dijken woonden, was het al met al veel te mal en een echt kinderverhaaltje. Het beeld in Spaarndam is niet voor niets gefinancierd door de Algemene Vereniging voor Vreemdelingenverkeer. Hans Brinker als symbool voor de Nederlandse strijd tegen het water heeft vooral toeristische waarde.

Het standbeeld van Hans Brinker op de Woerdersluis.

Bronnen

* Mary Mapes Dodge, Hans Brinker of de zilveren schaatsen (Amsterdam 1983).
* Tj.W.R. de Haan, Drie baarsjes en een ham. Over geschiedenis en volksleven van Spaarndam en zijn naaste omgeving (Den Haag 1967), pp. 65-67.
* Bert Sliggers red., Volksverhalen uit Noord- en Zuid-Holland (Utrecht, Antwerpen 1980), pp. 89-90, 132.
* Joop Voorn, ‘Nawoord’, in: Dodge, Hans Brinker, pp. 250-253.

* Ter inzage in de bibliotheek van het Noord-Hollands Archief.

Publicatiedatum: 05/01/2011