Stuk van de maand: Een boek vol weeskinderen

Elke maand zet het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk in de schijnwerpers. Deze keer: een register van het weeshuis van Texel. In het boek werd geregistreerd wanneer kinderen het weeshuis binnenkwamen en wanneer ze het weer verlieten – en ook waarom. Er waren bijvoorbeeld kinderen die uit het weeshuis werden gezet vanwege een zwangerschap, en weesjongens die moesten dienen in het leger van Napoleon. Achter iedere inschrijving in het boek gaat zo een verhaal schuil.

> 5 min

Onderzoek rechtsherstel Joodse inwoners afgerond

Op 10 februari werden in het Regionaal Archief te Alkmaar de resultaten gepresenteerd van twee rapporten over de rol van acht Noord-Hollandse gemeentes tijdens en na de Tweede Wereldoorlog bij de onteigening van de Joods onroerend goed en de afhandeling van deze kwestie na afloop van de oorlog. Het betreft de gemeentes Alkmaar, Bergen, Castricum, Dijk en Waard, Heiloo, Hollands Kroon, Schagen en Texel. Ook de gemeente Den Helder liet een onderzoek naar de kwestie uitvoeren en bracht vandaag het rapport naar buiten.

> 5 min

Stuk van de maand: Gasloze uren

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een aankondiging van ‘gasloze uren’ uit 1954. Eind januari 1954 bleek er plots niet genoeg gas beschikbaar in de regio Alkmaar en de Kop van Noord-Holland. Het gasbedrijf stuurde daarover op 28 januari deze brief aan de verantwoordelijke Alkmaarse wethouder, A.J.M. Leesberg. Het gasverbruik was door ‘plotseling ingetreden abnormale strenge koude, gepaard met sterke Oostenwind’ enorm gestegen, staat in de brief.

> 2 min

Stuk van de maand: Geen gratis brood met kerst

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een overeenkomst uit 1795 waarin de bakkers van Egmond aan Zee afspreken geen gratis broden meer weg te geven met kerst. De bakkers van Egmond aan Zee hadden het eind 1795 zwaar. Op 21 november van dat jaar stelden ze daarom dit contract op, waarin ze een paar afspraken vastlegden om hun ‘eigene ondergang te voorkoomen’.

> 2 min

Cornelis Drebbel (1572-1633): Prentmaker in Alkmaar

Cornelis Drebbel wordt in 2013 verkozen tot grootste Alkmaarder aller tijden. In zijn eigen tijd is hij als uitvinder al wereldberoemd. Zo werkt hij voor de koning van Engeland en de keizer van het Habsburgse Rijk. Recent werd op televisie nog aandacht besteed aan de legendarische onderzeeboot die hij ontwierp.

>

Van Gogh, Cézanne, Le Fauconnier & de Bergense School

Voorjaar 2023 krijgen de beroemdste kunstenaars van de twintigste eeuw een hoofdrol in Stedelijk Museum Alkmaar: Vincent van Gogh (1853-1890), Paul Cézanne (1839-1906) en Henri Le Fauconnier (1881-1946). Welke invloed hebben zij gehad op de ontstaansgeschiedenis van de Bergense School.

>

Tegeltje, tegeltje aan de wand

Wie is het mooiste van het land? Dat moeten haast wel de zeventiende-eeuwse tegels zijn uit het huis aan de Sint Annastraat 27 in Alkmaar. Tijdens een archeologische opgraving in 2021 werden er hier een enorme hoeveelheid tegels en scherven gevonden. Archeologen Nancy de Jong-Lambregts, Rob Roedema en Peter Bitter stonden versteld van de kleurenpracht en de bijzondere voorstellingen. In deze periode werden met name plinten, vuurplaatsen en keukens betegeld. Dat maakt de vindplaats, in een kleine kelder onder een bedstede, extra raadselachtig…

>

Stuk van de maand: Castricummers willen telefoon

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een brief uit 1898 waarin inwoners van Castricum vragen om aansluiting op het telefoonnet. Op 29 januari 1898 stuurden tien Castricumse prominenten dit verzoekschrift aan de gemeenteraad. Zij wilden dat Castricum werd aangesloten op het netwerk van telefoon en telegraaf. Snel berichten ontvangen en versturen via een telefoonverbinding was voor de handel van groot belang, schrijven ze. Maar ook bij ziekte of andere rampen kon het van doorslaggevende betekenis zijn. Bovendien was een gemakkelijke omgang met andere plaatsen – ‘niet alleen voor personen en goederen, maar ook voor gedachten’ – goed voor de bloei van de gemeente.

> 2 min

Rijk & onafhankelijk: Maria van Nesse (1588-1650)

Maria van Nesse was een rijke vrouw in zeventiende-eeuws Alkmaar. Ze was ongehuwd en gaf op eigen gezag haar vele geld uit. Daarmee was ze uitzonderlijk: rijke vrouwen waren gewilde huwelijkspartners, bleven zelden ongetrouwd en raakten in een huwelijk de zeggenschap over hun vermogen veelal kwijt. Maria niet: zij bleef ongebonden en daarmee zelfstandig.

> 1 min

Plantage Alkmaar. Alkmaar in Suriname, 1745-heden

Vandaag opent in het Stedelijk Museum Alkmaar de nieuwe tentoonstelling Plantage Alkmaar. Alkmaar in Suriname 1745-heden. Deze belicht het Alkmaarse slavernijverleden en specifiek het verhaal van plantage Alkmaar in Suriname, een weinig bekend en nauwelijks onderzocht thema uit de Alkmaarse geschiedenis. In de expositie zullen zeer uiteenlopende voorwerpen getoond worden, zoals gereedschappen, servies, archiefstukken, kaarten en kunstwerken. Zeer bijzonder is een serie waterverftekeningen van plantage Alkmaar en omgeving, gemaakt in de periode 1811-1816 en nooit eerder in Nederland tentoongesteld.

> 3 min

Stuk van de maand: testament van een wereldreizigster

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: het testament dat Elisabeth van der Woude liet opmaken in Oude Niedorp, voordat ze eind 1676 naar Zuid-Amerika reisde.

> 3 min

Stuk van de maand: een felicitatie uit een soes

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: een felicitatie die in 1802 gebakken zat in een soes. Op dit briefje van 12 november 1802 staat een versje met een felicitatie voor Aldert Boon uit De Rijp, ‘oud 80 jaar’. Het is maar een klein papiertje, van nog geen tien bij zeven centimeter. De reden voor het kleine formaat staat op de achterkant geschreven: ‘dit briefje is door Wessel Middelveld, bakker, in een soes gebakken’. Aan de vele vouwen in het papier is te zien dat het briefje inderdaad heel klein opgevouwen moet zijn geweest, zodat het verborgen kon worden in een soes.

> 2 min

‘Graaf Willem II’ opent droomfiliaal HEMA

Behalve met Vroom & Dreesmann en KOFA Spruyt zijn veel mensen in Alkmaar zeker bekend met het warenhuis dat de tand des tijds wél heeft doorstaan: de HEMA. Oftewel de ‘Hollandsche Eenheidsprijzen Maatschappij Amsterdam’. Volgens de website van de HEMA was de winkelformule vanaf het begin bedoeld voor de ‘gewone man’. Het bedrijf werd opgericht door directieleden van de Bijenkorf met de succesvolle Woolworth-winkels in Amerika als voorbeeld. Hoewel de eerste HEMA al in 1926 in Amsterdam opende, duurde het nog tot 1959 voordat Alkmaar een vestiging kreeg. Dit had er voornamelijk mee te maken dat Alkmaar als een te kleine stad voor een vestiging werd gezien.

>

Wonen in een monument: een voormalige onderwijzerswoning uit 1934

Aan de Dorpsstraat in Nieuwe Niedorp staan een basisschool en een voormalige onderwijzerswoning uit de jaren 1930. De twee gemeentelijke monumenten zijn prachtige voorbeelden van de traditionalistische stijl. Al ruim 18 jaar woont Gerald Langerak samen met zijn vrouw Jannie in de karakteristieke woning. Oneindig Noord-Holland sprak met hem over de geschiedenis van de gebouwen en over hoe het is om in zo’n bijzonder monument te wonen.

>

Stuk van de maand: Drenkeling reanimeren? Tabaksrook in de anus!

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: achttiende-eeuwse methoden om drenkelingen te reanimeren, onder meer via tabaksrook in het achterwerk. Op 28 januari 1769 wees het Alkmaarse stadsbestuur de Alkmaarders op de modernste methoden om drenkelingen te reanimeren die niet meer in leven leken te zijn. Dit stuk bevat een afschrift van de bekendmaking. Die was volgens de stadsbestuurders nodig omdat veel Alkmaarders achterhaalde ideeën hadden over reanimatie. Dat had een drenkeling al bijna het leven gekost.

> 2 min

Magere Hein reed mee op de stoomtram door de Beemster

Als op 15 juli 1895 een stoomtram tussen Amsterdam, Purmerend en Alkmaar gaat rijden, is dat een grote verbetering voor de bereikbaarheid van Waterland en de Beemster. Maar de tram laat óók een verwoestend spoor van gewonden en doden achter.

>

Unieke historische beelden in NH-programma ‘Ons Dorp’

In augustus 1942 moesten de inwoners van Callantsoog op last van de Duitsers hun dorp binnen tien dagen verlaten voor de bouw van de Atlantikwall. Na overleg kregen ze toestemming om 35 houten zomerhuizen uit het dorp mee te nemen. Dit speelde zich op 20 augustus af, op de kop af 80 jaar geleden. NH programmamaker Carolien Hensbergen maakte deze en andere afleveringen waarin unieke historische beelden te zien zijn. In totaal zijn er tien afleveringen van het programma Ons Dorp gemaakt.

> 2 min

Kunstweek bij Hortus Alkmaar

Alles staat bij Hortus Alkmaar in de Kunstweek in het teken van de kunst in brede zin. Hortus Alkmaar biedt naast professionele kunstenaars nadrukkelijk mensen een podium die de kunst als hobby beoefenen. Want in de tuin staat gezondheid, ontspanning en welzijn centraal. Heerlijk zelf iets creëren levert een bijdrage aan deze thema’s.

> 2 min

Stuk van de maand: de buurtladder van Schoorl

Elke maand plaatst het Regionaal Archief Alkmaar een bijzonder archiefstuk uit de collectie in de schijnwerpers. Deze keer: afspraken uit 1746 over een gemeenschappelijke ladder in Schoorl. Op 22 maart 1746 lieten de buren van de buurt Straat in Schoorl in dit document samen optekenen dat voortaan niemand van buiten de buurt zomaar zonder bericht hun gemeenschappelijke ladder mocht meenemen. Daarop stond een boete, bepaalden ze. Het is een eenvoudig stuk van maar één bladzijde, maar het spreekt wel tot de verbeelding: je kunt je gemakkelijk voorstellen wat er zich allemaal had afgespeeld dat de buren het nodig vonden deze regel op te stellen.

> 2 min

Spookachtig Alkmaar: de hand uit het graf

Menig driftig kind kreeg vroeger de onheilspellende waarschuwing: ‘Pas maar op! Als je je moeder slaat, dan groeien je handen boven je graf!’ In Alkmaar wisten ze wel raad met dit dreigement. Stoute kinderen werden meegenomen naar een zeventiende-eeuwse grafzerk in de Grote- of Sint-Laurenskerk, waar naar verluid een kinderhand uit het graf groeide.

>