Oneindig Noord-HollandBeleef de geschiedenis van jouw provincie
NL | EN

Spaarndam

Scheepvaart over het Haarlemmermeer Met Brederode mee de dijk op Kerkje en strandwal Spaarnwoude Gedekte weg bij Spaarndam: extra wal versterkt zwakste schakel De Inlaagpolder: tussen een zwakke en een sterke dijk Klaas van Kieten, de reus van Spaarnwoude Een vroege geschiedenis van Spaarndam Stormachtig Spaarnwoude De Spaarndammer sluizen De Kleine Haarlemmersluis in Spaarndam

Scheepvaart over het Haarlemmermeer

Scheepvaart over zee heeft altijd een grote rol gespeeld in de Nederlandse geschiedenis, vooral tijdens de Gouden Eeuw. Dit gold ook voor de binnenvaart via het Haarlemmermeer, die Amsterdam en Haarlem met de grote steden in Zuid-Holland verbond. De vaarroutes gingen dwars door rivieren en vaarten, en langs kolken en sluizen.

>

Met Brederode mee de dijk op

Het was op een mooie zondag ‘besaeyt met Menschen’ op de Spaarndammerdijk schreef Brederode (1585-1618). Hij had stadgenoten zien lopen over de dijk met zicht op het weidse polderland en het IJ. Even de stad ontvluchten – ook toen. Wandel (in gedachten) met Brederode mee de stad uit. De dijk op naar Spaarndam.

>

Kerkje en strandwal Spaarnwoude

Spaarnwoude ontstond in de middeleeuwen op de meest oostelijke strandwal in het kustgebied die in de voorafgaande periode van enkele duizenden jaren door de zee was afgezet. De strandwal is het eerste provinciaal aardkundig monument. In het algemeen geldt dat strandwallen archeologisch belangrijke locaties zijn, omdat deze geologische elementen sinds hun ontstaan intensief en min of meer continu zijn bewoond. In de bodem kunnen nog resten van oude bewoning en landgebruik bewaard zijn gebleven.

>

Gedekte weg bij Spaarndam: extra wal versterkt zwakste schakel

Door de aanwezigheid van enkele waterstaatkundige werken bij Spaarndam was het dorpje van groot strategisch belang voor het functioneren van de Stelling. Aangezien de mogelijkheden voor inundatie in het gebied rondom Spaarndam zeer gering waren, diende deze zwakke schakel versterkt te worden. Om Spaarndam goed te kunnen verdedigen legde het leger een extra zware wal aan ten westen van het dorp. Tussen 1884 en 1892 werd een aarden wal aangelegd tussen Fort benoorden Spaarndam en Fort bezuiden Spaarndam in het Westfront van de Stelling. Het diende zowel als frontwal met geschutsopstellingen ter verdediging van de hoofdlinie als beschermde verbindingsweg tussen beide forten.

>

De Inlaagpolder: tussen een zwakke en een sterke dijk

In 1861 werd een begin gemaakt met de afdamming en inpoldering van het IJ. De grens van het toenmalige IJ is tegenwoordig nog terug te vinden in het huidige landschap van de Inlaagpolder bij Spaarnwoude door het beloop van een lage grasdijk.

>

Klaas van Kieten, de reus van Spaarnwoude

Kinderen durven hem niet aan te kijken, onder zijn uitgestrekte arm kan zomaar één van de langste mannen van het dorp doorlopen en zijn voet is net zo groot als vier voeten achter elkaar. Joost van den Vondel waarschuwt dat je hem maar beter uit de weg kunt gaan. Zijn naam: Klaas van Kieten uit Spaarnwoude, de langste man van de dertiende eeuw.

>

Een vroege geschiedenis van Spaarndam

Waarschijnlijk ontstond het dorpje Spaarne rond het jaar 1000. Holland was in deze tijd door de lage ligging echter niet veilig voor het water. Toen twee stormvloeden ons land in 1248 teisterden kwamen dan ook grote delen van Holland ten zuiden van het huidige IJ onder water te staan. Naar aanleiding van deze overstromingen werd in 1250 een dam in het Spaarne aangelegd. Het veranderde het dorpje Spaarne drastisch.

>

Stormachtig Spaarnwoude

In 1836 werd Spaarnwoude getroffen door maar liefst twee heftige winterstormen. In het nieuwe jaar volgde meteen een derde. De schade die deze stormen tot gevolg hadden heeft de Staten-Generaal uiteindelijk doen beslissen geld beschikbaar te stellen voor de inpoldering.

>

De Spaarndammer sluizen

De Spaarndammer sluizen bestaan uit een bebouwde dijk met daarin sluizen liggend in het midden van een grote waterplas. De sluizen zijn een belangrijk waterstaatkundig ‘object’. Spaarndam is namelijk één van de vier plaatsen waar het wateroverschot van het grote Hoogheemraadschap van Rijnland geloosd wordt op het buitenwater.

>

De Kleine Haarlemmersluis in Spaarndam

In het westen van Spaarndam liggen nog wat resten van een oude sluis. Je ziet er een deel van een vloeddeur en een stukje van de sluiskolk. Er staat geen druppel water meer in, als het tenminste niet te hard geregend heeft. Ook de waterwegen die van en naar de sluis liepen, zijn gedempt. Wat we hier kunnen zien, zijn de overblijfselen van de zogenaamde Kleine Haarlemmersluis die functioneerde tussen 1519 en 1897. Er liggen en lagen meer sluizen bij Spaarndam, maar deze sluis was de enige die uitsluitend het belang van Haarlem diende.

>