3 min

De verhalen waren al sinds maart 2010 te horen in het voormalig kantoor van Domeinen in Wieringerwerf. In dit Beloofd Land Huis vertelden bewoners over het leven in de polder en hun liefde daarvoor. De polder werd pas in 1930 drooggelegd. Er zijn ooggetuigen die kunnen vertellen hoe het leven tijdens de eerste jaren in de polder was, over het Joodse Werkdorp en over de onderwaterzetting in de oorlog. Hoewel de polder nog jong is, bezit de gemeenschap er een unieke geschiedenis en identiteit.

Greppels maken. Beeld: Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland.

Koste wat het kost de chaos vermijden

De inrichting van de nieuwe polder was strak georganiseerd. De overheid hield stevig de vinger in de pap. Het Rijk wilde koste wat het kost een herhaling van de ellende in de Haarlemmermeerpolder vermijden. Die polder was in het midden van de negentiende eeuw drooggelegd en vervolgens aan haar lot overgelaten. Chaos, anarchie, ziektes en diepe armoede waren het gevolg. Met de nieuwe polder moest dat anders. De Voorlopige Directie van de Wieringermeer kreeg de taak alles in goede banen te leiden. En met alles, bedoelde men ook écht alles. De Voorlopige Directie zorgde voor de uitgifte van cultuur- en bouwgronden, bebossing en beplanting, woningbouw, de aanleg van de waterleidingen, elektriciteit, het onderwijs, en medische en godsdienstige verzorging. Nu is dat een heel normale gang van zaken in Nederland. In het begin van de twintigste eeuw was die verregaande staatsbemoeienis ongekend.

Tractor neemt hindernis. Beeld: Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland.

De Wieringermeerziekte: verenigingen als paddenstoelen uit de grond

De bewoners van de Wieringermeerpolder kwamen overal vandaan. Vanaf 1930 moest er een nieuwe gemeenschap groeien. Er waren veel onderlinge verschillen, maar ook overeenkomsten. Iedereen had zijn oude vertrouwde regio verlaten en miste familie en vrienden. Bewoners moesten nieuwe contacten leggen in de nieuwe, kille en wat zakelijke Wieringermeer.

De pioniers van de Wieringermeer bleken initiatiefrijk in het vormen van een gemeenschap. Amper waren de verhuiswagens uitgepakt of de verenigingen schoten als paddenstoelen uit de grond. Het waren er al snel zoveel dat er gekscherend werd gesproken over de Wieringermeerziekte. Boerenleenbanken, een melkcontroleurvereniging en een fokvereniging: met vereende krachten probeerden de leden van de landbouwcoöperaties een succes te maken van hun ondernemingen.

Ook het broodnodige vertier werd niet vergeten. De eerste Wieringermeerfanfare trok in 1934 al stampvolle zalen. Geld voor de instrumenten was voorgeschoten door de Voorlopige Directie, het bestuur van de jonge polder. Ook toen al begreep de overheid dat culturele initiatieven soms een steuntje in de rug kunnen gebruiken.

Boerderij in de Wieringermeer. Beeld: Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland.

Nauwkeurige selectie bewoners

De overheid bemoeide zich ook stevig met de bevolking van de Wieringermeer. Het Rijk stelde arbeiders aan om het land te ontginnen en ook de eerste boeren. Zeventig bedrijfsboeren kregen een vast weekloon van 40 gulden, het recht op vrij wonen en voorrang als de grond eenmaal verpacht zou worden. Vanuit het hele land solliciteerden duizenden boerenzonen. Door de economische crisis was zo’n vast salaris heel aantrekkelijk.

De overheid bepaalde hoe de pachtboerderijen eruit moesten zien. Boerderijen werden in serie gebouwd. Na veel studie viel de keus op het Friese boerderijtype: woon-, werk- en bergruimtes kwamen zoveel mogelijk onder één dak. Maar dan wel met veestallen naar Zuid-Hollands model.

Wieringermeer, gemaal Lely. Beeld: Collectie Provinciale Atlas Noord-Holland, foto Siebe Swart.

Het bestuur bepaalde tevens waar en hoeveel dorpen er kwamen en hoe die ingericht werden. Het resulteerde in drie dorpen: Slootdorp, Middenmeer en Wieringerwerf. In de praktijk vielen deze locaties helaas tegen. Ze lagen te dicht bij elkaar en te ver van het oude land. Na de Tweede Wereldoorlog werd daarom ook Kreileroord gesticht. In de dorpen woonden vooral landarbeiders in dienst van de Landbouwcultuur maatschappij.

Ook de landarbeiders waren niet zomaar de Wieringermeerpolder binnengekomen. Zij werden streng geselecteerd op vakbekwaamheid, gezondheid van het gezin, leeftijd, provincie en zelfs op de kwaliteiten van de huisvrouw.

Publicatiedatum: 29/11/2010