4 min

De Hortus Alkmaar ligt op een goede tien minuten rijden van de kaasmarkt in het centrum van Alkmaar. Voor de meeste dagjesmensen ligt een bezoekje aan de tuin daarom niet direct voor de hand. Om deze reden is de Hortus het hele jaar door een oase van rust voor de mensen uit de omgeving. In het voorjaar, als de tuin in bloei staat, vormen de kleuren en geuren een genot voor de zintuigen. Op warmere dagen biedt het schaduwrijke gedeelte achterin de tuin welkome verkoeling.

Tijdens de Paasdagen stelde de Hortus Alkmaar zijn deuren open voor het publiek. Bezoekers konden thee drinken in de theetuin, stekjes kopen op de plantenmarkt en rondleidingen volgen van echte IVN natuurgidsen. De redactie van Oneindig Noord-Holland was bij zo’n rondleiding aanwezig en leerde over de flora, fauna én geschiedenis van de tuin.

Entree van de Hortus Alkmaar. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Telen met de natuur

De rondleiding startte in de theetuin, voor veel bezoekers het hart van de Hortus. Hier kan niet alleen iets gedronken worden, er staan ook bijzondere bomen als de palissanderboom en drimys winteri, die maar op twee andere plekken in ons land voorkomt. De gids vertelde over de geschiedenis van de Hortus, die vanaf 1981 een productietuin van natuurgeneesmiddelen producent VSM was. Dat verklaart de enigszins eenzame ligging op een bedrijventerrein aan de rand van Alkmaar. Tegenwoordig wordt de tuin vooral door vrijwilligers in stand gehouden.

De Hortus Alkmaar is een ecologische tuin, wat wil zeggen dat zoveel mogelijk in overeenstemming met de natuur wordt geteeld. De tuin is geheel ingericht ten behoeve van de gezondheid van de planten. Alle soorten staan dwars door elkaar heen. De planten zoeken hun eigen plaats in de tuin en zijn voortdurend in beweging. Het komt vaak voor dat een kruid het ene jaar in een specifiek bed heeft geworteld en het daarop volgende jaar verhuisd is naar het bed er tegenover. De vrijwilligers moeten goed oppassen dat alleen de planten die er niet ‘horen’ gewied worden – en dat is soms best lastig.

De bedden staan vol met geurige kruiden. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Slagader van de tuin

Al die planten worden gevoed door een brede sloot, die de Hortus als het ware in tweeën deelt. Als de rondleiding verder loopt naar de eerste brug, houden we even stil boven deze voedingsbron. De sloot wordt wel de ‘slagader van de Hortus’ genoemd, vertelt onze gids. Het water voedt de hele omgeving en communiceert met het grondwater. Na het vertrek van VSM zijn er hier twee verschillende oevers gecreëerd, aan de ene zijde een golvende en glooiende oever en aan de andere zijde een steile oever, die aan diverse insecten en vogels een huis bieden. Veel insecten beginnen hun leven in dit water.

Als we de brug over zijn, stopt de groep bij twee schijnbaar braakliggende velden. Onze gids legt uit dat stukjes grond hier vaak maar heel kort ‘leeg’ blijven, voordat weer een nieuwe plant zich er vestigt. Eén van deze velden is echter bewust met houtsnippers bestrooid, omdat de gifsumak (beter bekend onder de Engelse benaming poison ivy) hier groeit. Als men de bladeren van deze plant aanraakt, kan het sap een zeer pijnlijke uitslag op de huid veroorzaken. Sommige deelnemers aan de rondleiding doen uit voorzorg voorzichtig een stapje naar achteren.

De ‘slagader van de Hortus’, een thuis voor talloze vogels en insecten. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Geneeskrachtige kruiden

Verderop in de tuin liggen eindeloze bedden met kruiden. Het is hier soms moeilijk te onderscheiden welke soort waar groeit, omdat alles door elkaar heen staat. Ook de bordjes, die de geneeskrachtige werking bij elke plant vermelden, staan niet overal bij de juiste plant. Hier groeien bijzondere soorten als het gulden kruiskruid, de rode zijdeplant en de heerlijk geurige Roomse kervel. Tussen de kruiden kunnen bezoekers uitrusten op bankjes.

Onze gids legt uit dat veel van deze soorten gebruikt worden in de fytotherapie en homeopathie, bij de laatste in enorm verdunde vorm. Zelf geeft hij liever geen advies over de geneeskrachtige werking van de kruiden. Hij heeft de lachers op zijn hand als hij een voorval beschrijft, waarbij hij ontzettende buikpijn kreeg na het eten van een bepaald kruid.

Middenin de tuin staat een imposant insectenhotel. Foto door Sarah Remmerts de Vries.

Red de Hortus

Om het voortbestaan van de Hortus Alkmaar veilig te stellen, is recentelijk de actie Red de Hortus! op touw gezet. De Hortus probeert de eigen grond aan te kopen, die in handen is gekomen van een ontwikkelaar. Iedereen kan een stukje grond adopteren en daarmee schatbewaarder worden van dit botanische erfgoed. Door het adopteren draag je bij aan het behouden en beschermen van deze ‘Groene Schatkamer’ van Alkmaar. Kijk voor meer informatie op de website van de actie.

Tekst: Sarah Remmerts de Vries

Publicatiedatum: 23/04/2019