3 min

Kennemers plunderen Amstelland

Onder leiding van Walter van Egmond en Albrecht Banjard kwam een vloot van Kennemers naar Ouderkerk om daar de dijk van de Amstel door te steken. Het water overstroomde de akkers. De Kennemers trokken naar Amstelland om daar het weidegebied door brand te verwoesten. Het huis van Gijsbrecht in Ouderkerk brandde tot de grond toe af, waarbij de appelbomen dusdanig verschroeiden dat er nooit meer vruchten aan groeiden. Zo staan deze gebeurtenissen beschreven in de jaarboeken van het klooster van Egmond.

Deze foto is genomen vanuit het Historisch Museum Ouder-Amstel, Kerkstraat 5 te Ouderkerk aan de Amstel. We kijken uit over de Joodse Begraafplaats, die er sinds 1614 is. Waar nu grafstenen liggen stond het huis van Gijsbrecht. De begraafplaats heet Beth Haim, wat Huis van het Leven betekent. De dichter Leins Janema vatte een en ander in 1992 treffend samen in zijn gedicht ‘Ouder-Amstel’: “het geheim van aemstel: vermeend kasteel dat huis des levens werd.” Beeld: Piet Roos.

Machtsstrijd

De aanleiding was een opvolgingskwestie. In november 1203 overleed de Hollandse graaf Dirk VII. Hij wilde opgevolgd worden door zijn broer Willem, die graaf was in Friesland. Willem was op weg naar Dirk, toen deze stierf. Aleid van Kleef, de vrouw van Dirk, wilde echter haar dochter Ada als gravin. Zij liet Ada, nog voor Dirk goed en wel begraven was, trouwen met een graaf uit het Limburgse, Lodewijk van Loon.

Willem vernam dat onderweg en keerde terug. Een aantal Hollandse edelen, onder wie bovengenoemde Walter en Albrecht zagen echter meer in Willem dan in Lodewijk. Eind 1203 beraamden zij een overval op Aleid, Ada en Lodewijk, die op weg waren naar het graf van Dirk in Egmond. Dat plan lekte uit. Ada vluchtte naar Leiden, Aleid en Lodewijk werden door Gijsbrecht over het water in veiligheid naar Utrecht gebracht. In 1204 namen Walter en Albrecht wraak op Gijsbrecht, zoals verhaald wordt in de passage uit de Annalen van Egmond. De oorlog tussen Lodewijk en Willem sleepte zich nog enige jaren voort. Willem werd uiteindelijk, als Willem I, graaf van Holland.

Kwalijke gevolgen

Volgens de overlevering stond het huis van Gijsbrecht, waarschijnlijk een versterkte boerenhoeve, in Ouderkerk, ter plekke van de huidige Portugees Israelitische Begraafplaats. Enkele lage heuveltjes herinneren aan de plaats waar het huis en een paar bijgebouwen hebben gestaan. Recent kartografisch onderzoek maakt dat ook aannemelijk.

Het doorsteken van de dijk is een ander verhaal. De annalen zijn in het Latijn geschreven. De passage over de dijk van de Amstel kan ook vertaald worden als de dijk bij Amestelle (zo heette Ouderkerk toen) of de dam in de Amstel. Van dijken langs de Amstel zal nog weinig sprake geweest zijn. In 1204 was het uit veen bestaande land nog niet zodanig ingeklonken dat er dijken langs de rivier nodig waren.

Wel was er een dam bij het latere Amsterdam. Wie uit Kennemerland over het IJ, dat zich tot de duinen uitstrekte, naar Ouderkerk aan de Amstel wilde, moest wel door die dam heen. Verwoesting daarvan kan met hoogwater op de Zuiderzee tot overstromingen geleid hebben.

Auteur: Piet Roos.

Publicatiedatum: 11/03/2011