De Muiderbrug en het Gooi

De vernieuwde Muiderbrug is getooid met twee pylonen van 70 meter hoog. Daaraan hangen kabels die de brug optillen. De doorvaart is met 35 centimeter verhoogd, waardoor ook schepen met vier lagen containers aan boord de brug kunnen passeren. Verder is de Muiderbrug ook sterker en breder gemaakt. De oude brug kon de toegenomen verkeersdruk niet meer aan. Met 200.000 passerende voertuigen per dag (in 2010) is het één van de drukste bruggen van Nederland. De files zijn berucht. Tussen 2013 en 2020 wordt de A1 opnieuw verbreed en wordt een aquaduct onder de Vecht gebouwd.

De recente aanpassingen zijn onder meer het gevolg van het enorm toegenomen woon-werkverkeer. Mensen wonen niet meer, zoals ooit, op loopafstand van hun werk. Door de komst van de trein, tram en auto werd een nieuwe leefwijze mogelijk. Ook het verlangen naar een gezond en goedkoper leven buiten de stad was een belangrijk argument om de stad te verlaten. Het Gooi was een van de eerste gebieden waar de forenzen naar toe trokken.

Het Gooi breekt open

De Gooise dorpen waren van oorsprong boerengemeenschappen. Rond de brinken lagen een paar boerderijen met een ruim erf eromheen. De boeren hielden een paar koeien en soms wat schapen op de hei. De beesten zorgden voor de broodnodige mest om de akkers vruchtbaar te houden. Verspreid over het Gooise landschap lagen ook de buitenplaatsen van de rijke families uit de stad. In de zomer brachten ze daar tussen het groen lange maanden door.

Het Gooi was tot ver in de negentiende eeuw moeilijk bereikbaar. Een flinke verbetering was de komst van de straatweg Amsterdam-Amersfoort in 1817. Deze weg kreeg aftakkingen in het Gooi, zoals een tolweg vanaf Soestdijk via Hilversum naar ’s-Graveland (1825). Maar druk werd het er niet: de streek bleef bekend staan als een afgelegen, landelijk gebied.

Dat veranderde drastisch met de komst van de Oosterspoorweg in 1873. Deze spoorweg werd in een kaarsrechte lijn, dwars door het Naardermeer, aangelegd. Het spoor verbond Amsterdam met Hilversum en Amersfoort/Utrecht. In Weesp, Naarden-Bussum, Hilversum en Baarn kwamen gloednieuwe stations. Het werd opeens mogelijk om in de Gooise natuur te wonen en in de stad te werken. De forens was geboren.

De Gooische Stoomtram en paardentram

Niet alle plaatsen lagen aan de spoorweg. Om daar wat aan te doen werd in 1880 de Gooische Stoomtram in het leven geroepen. Deze onderhield een tramdienst van het Amsterdamse Weesperpoortstation naar Diemen, Muiden, Muiderberg, Naarden, Laren en Hilversum. Een van de initiatiefnemers was caféhouder Jan Hamdorff, die meer gasten naar Laren wilde trekken. Hij slaagde daarin glansrijk: Laren werd een beroemd kunstenaarsdorp.

Ook kwam er een lijn tussen Hilversum, Laren, Blaricum en Huizen. En er was een zijtak naar Muiderberg. Tot de afsluiting van de Zuiderzee in 1932 was dit een populaire badplaats. De Gooische Stroomtram kwam in de loop van de tijd bekend te staan als de Gooische moordenaar: door het grote aantal gelijkvloerse kruisingen en overgangen vonden er nogal wat ongelukken plaats.

De stoomtram zou langzamerhand verdwijnen. Het laatste lijntje tussen Bussum en Huizen werd in 1949 overgenomen door de Nederlandse Spoorwegen. De ’s-Gravelandsche paardentram legde het al in 1923 af tegen de veel snellere autobus. Die paardentram was in 1887 opgericht als goedkoper en minder vervuilend alternatief voor de stoomtram.

Villaparken en een Gooistad

De opkomst van de auto vanaf 1890 schiep nog meer mogelijkheden te forenzen tussen de stad en het Gooi. Rijksweg 1 van Amsterdam naar Amersfoort, de latere A1, werd steeds drukker bereden. De boerendorpen veranderden van aangezicht. Telde Bussum in 1873 nog maar 1.200 inwoners, in 1919 waren het er al 18.000 en in 1940 30.000. Welgestelde Amsterdammers lieten op grote percelen de mooiste landhuizen bouwen. Overal kwamen villaparken. Vanaf 1880 kwam tegen de dorpskern van Hilversum bij de ’s-Gravelandscheweg de Boomberg te liggen. In 1883 ontstond het ‘Suzannapark’ aan de Vaartweg.

Midden jaren twintig was er zelfs even sprake van de stichting van een Gooistad. De stad was gepland tussen Hilversum, Bussum en Laren. Amsterdamse arbeidersgezinnen zouden daar te midden van de natuur wonen, maar wel Amsterdammer blijven. Die constructie zal wellicht ook aantrekkelijk geweest zijn voor Amsterdam. De forenzen konden daardoor niet langer de hoofdstedelijke inkomstenbelasting ontduiken. Amsterdam had grote uitgaven en hanteerde daardoor hoge belastingtarieven. Inwoners die naar het Gooi verhuisden ontliepen die slim. Daar was de belastingdruk beduidend lager.

Het Gooistad-idee ketste al snel af: de stad zou het natuurschoon te veel aantasten. In 1929 zou ook aan het grote verschil in belastingdruk een einde komen. Het Rijk stelde voortaan de inkomstenbelasting vast en beperkte sterk de mogelijkheden van de gemeente om een eigen belastingbeleid te voeren.

Publicatiedatum: 15/12/2010