De ontdekking van koffie

Rond 1616 is VOC-koopman Pieter van den Broecke in het huidige Jemen. Daar krijgt hij in de havenplaats Mokka als een van de eerste Nederlanders een kop koffie onder ogen. In zijn journaal beschrijft hij de tot dan toe in Nederland onbekende drank als “een spetie van swarte boontjes daer sy Swart water van maken en warm indrincken”. Al snel hebben de slimme handelsgeesten van de VOC door dat ergeld te verdienen valt. De compagnie is de eerste in Europa die op grote schaal koffie importeert. Vanaf de vroege Europese kennismaking met koffie heeft Nederland een belangrijke rol gespeeld in de koffiewereld. Omdat de koffie van Mokka erg duur was probeerde de VOC zelf een plantage te beginnen. In de achttiende eeuw lukte het om op het Indonesische eiland Java met succes een koffieplantage aan te leggen.

Koorn & Co

Ruim twee eeuwen later verkoopt Henri Peet de kwaliteitskoffie uit Java. Koorn & Co heet zijn koffiebranderij aan de bekende winkelstraat Fnidsen in Alkmaar. De zaken lopen goed, Henri staat bekend als een echte vakman. Zelfs tijdens de schaarse jaren van de Tweede Wereldoorlog weet hij zich staande te houden, met de belofte dat er in zijn surrogaatkoffie ook een klein beetje echte koffie zit. In zijn advertenties toont zich een genadeloze zakenman, die het niet nalaat om zijn concurrenten zwart te maken.

De zoon van Henri Peet, Alfred, groeit op in de koffiewalmen van de branderij. Henri Peet kwam vaak thuis met zijn jaszakken vol nieuwe koffiesoorten om te laten proeven. Toch hadden vader en zoon geen bijzonder goede band. De eigenschappen van Alfred die hem later bekend en beroemd zouden maken, zoals zijn koppige eigenzinnigheid, zorgden voor een moeilijke verhouding met zijn vader.

Talent voor koffie

Henri Peet had het liefst gezien dat zijn zoon zou gaan studeren. Alfred zegt daar later over dat hij zwaar onder druk werd gezet en daarom blokkeerde. In de ogen van zijn vader was hij een teleurstelling. Maar uiteindelijk pakt het goed uit voor Alfred: in plaats van te studeren gaat hij in de leer bij zijn vader. Hij blijkt talent te hebben voor het koffievak en doet veel ervaring op bij grote koffie- en thee bedrijven in Londen, Duitsland en Amsterdam. Na de Tweede Wereldoorlog blijkt Alkmaar te klein voor vader en zoon Peet. Alfred besluit de koffiewinkel niet over te nemen en vertrekt naar het buitenland. Hij begint een avontuur dat hem vele jaren later in San Fransisco zou brengen. Daar koopt hij in 1966 een onopvallend pand in een stille buurt. Hier begint Alfred Peet zijn inmiddels legendarische eerste winkel: Peet’s Coffee & Tea.

Peetniks in San Fransisco

De koffie die door Amerikanen wordt gedronken kan Alfred niet luchten of zien: “Ik kwam naar het rijkste land ter wereld, waarom drinkt men hier de armzaligste koffie?” Alfred wil Amerika kennis laten maken met kwaliteitskoffie, op de juiste manier gebrand en bereid. Dat gaat nog niet zo makkelijk, het kost moeite om zijn klanten “op te voeden” en echte koffie te laten waarderen. Maar de geur van vers gebrande koffie doet zijn werk en de winkel wordt steeds meer bezocht door een groeinde schare trouwe klanten.

Vooral onder studenten wordt Peet’s Coffee & Tea mateloos populair. Zijn fans noemen zich Peetniks en het drinken van zijn koffie wordt een symbool voor de hippiebeweging in San Francisco. De nuchtere katholieke Alkmaarder moet er allemaal niets van hebben, maar de zaken lopen goed en daar gaat het om. Af en toe moet hij een hippie de winkel uit werken of de straat schoonvegen waar zijn klanten massaal op de stoep hangen, maar voor een praatje over goede koffie heeft hij altijd tijd. Alfred Peet groeit uit tot een icoon in San Francisco.Ook de toekomstige oprichters van Starbucks, de drie vrienden Jerry Baldwin, Zev Siegel en Gordon Bowker, horen wilde verhalen over een koffievisionair uit Nederland. Ze besluiten bij hem in de leer te gaan en Alfred is niet te beroerd om zijn uitgebreide kennis door te geven.

God van de koffie

Peets Coffee & Tea groeit steeds sneller. Alfred Peet, die alles zelf wil doen en overal controle over wil hebben, kan de werkdruk niet altijd meer even goed aan. In 1979 is Alfred bijna zestig, hij heeft op de dat moment drie filialen. Het wordt tijd om te stoppen: “als ik niet uit het bedrijf zou stappen, dan zou ik eraan vastgeklonken blijven”. Alfred verkoopt de zaak, maar blijft actief als consultant. Zelfs jaren later, als het bedrijf is verkocht aan Starbucks, blijft Alfred betrokken, vaak tot ergenis van de nieuwe eigenaren. Hij gedroeg zich als “god van de koffie” en was berucht om zijn directheid. Tot zijn dood in 2007, hij werd 87 jaar, was Alfred actief in de koffiewereld en bleef hij zijn kennis doorgeven aan jonge ondernemers.

Peets Coffee & Tea bestaat nog steeds in Amerika en is een landelijke keten geworden. Maar de grootste nalatenschap van Alfred is zijn consessieloze ambitie om alleen de beste koffie te verkopen. Het zorgde voor een koffierevolutie waarin bedrijven als Starbucks groot zijn geworden en de wereld kennis maakte met kwaliteitskoffie. En dat allemaal dankzij de zoon van een koffiebrander uit Alkmaar.

 

Auteur: Machiel Spruijt

Publicatiedatum: 14/06/2016