Dikkevretsavond

Zo komen we de donkere wintermaanden wel door! De oude man op de afbeelding hieronder heeft niets te klagen. Hij zit lekker warm bij het vuur en naast hem staat een fraai gedekte tafel. Op de achtergrond zijn schaatsende en kolvende figuren te zien. Kolven is een traditioneel Hollands spel waarbij men met een soort houten golfclub een bal tegen een paal moet slaan. Kortom, dit maandbordje voor de maand december toont precies wat men doorgaans graag doet in die koude wintermaand: lekker genieten en plezier maken.

1 min

Het vele eten

December is ook de maand van het sinterklaas- en kerstfeest, een tijd om ‘te danssen en te bancketeeren’, zoals Vondel het zo mooi uitdrukte. Toch kwam hier in de realiteit minder van terecht dan Vondel waarschijnlijk had gehoopt. Na de Reformatie werden veel van de traditionele, uitbundige kerstrituelen verbannen. De kerststal verdween en er werden geen kerstspelen – het naspelen van het Bijbelse kerstverhaal in de openlucht – meer opgevoerd. Het geven van cadeautjes werd in de Nederlanden al met sinterklaas gedaan dus het kerstfeest zal redelijk sober zijn verlopen. Toch werd een belangrijke traditie in ere gehouden: het vele eten.

‘Ic prijse ghemack te sitten by de vuer en eten en drincken en make goet siere’. De maand december, een van de twaalf maandbordjes. ca. 1550. Maandbordje: Anoniem. Collectie Stedelijk Museum Alkmaar. Bruikleen Stichting Provenhuis Paling en Van Foreest

Kerstavond

Net als nu werd er in de middeleeuwen al veel gegeten op kerstavond, die toepasselijk ‘dikkevretsavond’ werd genoemd. Als voorafje at men een groentesoep met gevulde duiven. Als hoofdgerecht gans, kalkoen of konijn met spruiten, postelein (porcelein genoemd) of rode kool, en als nagerecht appelstruif, limoentaart of een echte plumpudding. Met name het eten van ‘een vette gans’ had een lange traditie. Met scheepladingen vol werden de ganzen aangevoerd waarna er in de herbergen en kroegen om de vetste exemplaren werd geloot.