Jagen, verbouwen, handelen. Door de tijd heen komt de mens op verschillende manieren aan zijn voedsel. Ook verandert wát we eten en hoe we het bereiden. Noord-Holland en haar inwoners zijn beïnvloed door de manier waarop het water het landschap verandert. Daarmee verschilt door de eeuwen heen het voedsel waarop we kunnen jagen of dat we kunnen verbouwen. Daarnaast komen uit andere gebieden exotische producten zoals olijfolie en specerijen waardoor er weer nieuwe manieren gevonden worden om voedsel te bewaren en te bereiden. Archeologisch centrum Huis van Hilde laat dit zien met haar nieuwe tentoonstelling ‘Hilde schept op; over eten van vroeger’.

Collectie

Huis van Hilde is het archeologisch depot van de Provincie Noord-Holland. De provincie beheert zo’n 12.000 dozen met bodemvondsten, afkomstig van archeologisch onderzoek uit de provincie. Kristel Witkam van het Nationaal Museum Fonds vertelt ons dat Huis van Hilde altijd nieuwe manieren zoekt om de collectie tentoon te stellen. Er zijn zóveel verhalen te vertellen. Het is belangrijk dat bezoekers zich kunnen identificeren en vergelijken met mensen uit het verleden. In de vaste opstelling staan dan ook levensechte wassen beelden. Deze zijn gebaseerd op gezichtsreconstructie van gevonden skeletten. Zij vertellen allen een verhaal over een bepaalde periode in Noord-Holland. Met de nieuwe tentoonstelling wil Huis van Hilde bezoekers laten zien dat wat we nu allemaal kunnen eten, vroeger minder vanzelfsprekend was.

Prehistorie

De tentoonstelling is onderverdeeld in vier periodes: Prehistorie, Romeinse Tijd, Middeleeuwen en Nieuwe Tijd. Kristel vertelt ons dat op deze manier de bezoeker kan zien dat het dieet van de Noord-Hollander door de eeuwen heen verandert. De objecten bij Prehistorie laten zien dat de mensen jaagden, maar ook langzaam begonnen met landbouw en veeteelt. Je ziet onder andere pijlpunten en schrapers om de huiden van dieren af te halen. Verrassend is toch wel de tentoongestelde boemerang. Gebruikte de oer-Noord-Hollander die echt om mee te jagen? Kristel: ‘Ja, met de juiste werptechniek is die perfect voor de jacht!’

Romeinse Tijd

In de Romeinse Tijd zie je dat er veel uitwisseling is tussen de Romeinen en bewoners van Noord-Holland. Het Romeinse gebied strekte zich immers uit tot het fort bij Velsen, totdat ze door de Friesen werden verjaagd. De ruilhandel brengt exotische producten en gerechten, zoals wijn en kip. De Romeinen zijn gek op vis, dus worden er betere vistechnieken ontwikkeld. Dat zie je aan netten, fuiken en vishaken. Ook gaan de mensen steeds meer met servies eten. Kristel laat de invloed van de Romeinen zien aan de hand van twee vergieten: een ambachtelijke Romeinse en een minder mooie Friese, een duidelijke namaakversie.

Middeleeuwen

Na het vertrek van de Romeinen eten de Noord-Hollanders in de Middeleeuwen weer meer lokale producten. Boeren gebruiken slimmere landbouwmethodes waardoor de oogst toeneemt. Dat zie je aan een ploeg en een sikkel. Ook houden rijkere stedelingen op kleine schaal kippen en varkens. Kristel vertelt dat een keuken zoals wij die kennen, in het doorsnee middeleeuwse huishouden nog niet bestaat. In de hal van een huis brandt een haardvuur, waar vlees aan een spit wordt geroosterd. Niets gaat verloren: onder het spit staat een vetvanger, zodat de stookplek schoon blijft en het vet nog gebruikt kan worden.

Nieuwe Tijd

Bij de Nieuwe Tijd zie je duidelijk de invloeden van de toenemende wereldhandel. Er komen exotischere producten op tafel. Dan denk je misschien alleen aan specerijen en sinaasappels, maar ook tomaten en aardappels waren tot dan toe de Noord-Hollander vreemd. Nieuwe producten vragen om nieuw keukengerei, zoals een soort poffertjespan en een ‘martavaan’ waarin tijdens lange scheepsreizen water, fruit of specerijen goed blijven. Kristel wijst ons erop dat tinnen borden werden gebruikt om van te eten en dat porseleinen borden meer werden gebruikt ter decoratie van fruit. Maar zo laten alleen rijke stedelingen zich afbeelden, het menu van boeren en arme stedelingen is zelfs soberder dan in de Middeleeuwen.

Dagtaak

‘Hilde schept op’ laat je nadenken over de verschillen tussen eten vroeger en nu. We kunnen in de supermarkt voedsel van over de hele wereld kopen, met de modernste apparatuur en keukengerei bereiden en elk moment van de dag naar binnen werken. Voedsel consumeren is geen dagtaak meer. Dat is wel eens anders geweest. Op welke manier kun je dat beter illustreren dan door zelf een gerecht van vroeger te maken? Kristel geeft ons een recept mee van een ‘pruttelpotje’ uit de Bronstijd.

Recept ‘Pruttelpotje’ uit de Bronstijd

Ingrediënten:

500 gram tarwe
500 gram linzen
250 gram gerookt speek
400 gram varkensvlees
Snufje zeezout

Bereidingswijze:

Was de tarwe en zet het in de week. Laat het vervolgens in het weekwater aan de kook laten brengen. Laat het hierna drie uur pruttelen. Voeg dan de groenten toe, bijvoorbeeld: meirapen, tuinbonen, bieten of schorseneren. Maak het geheel af met citroenmelisse, munt, bieslook en lavas.

Eet smakelijk!

Geen zin om in de keuken te staan? In restaurant Hildes Heerlykhyd kun je allerlei gerechten van vroeger bestellen! ‘Hilde schept op… Over eten van vroeger’ is tot 21 mei 2018 te zien in Huis van Hilde in Castricum.

Bron: Huis van Hilde, met dank aan Kristel Witkam van het Nationaal Museum Fonds

Publicatiedatum: 26/02/2018