De Nieuwe Pijp

De buurt ten zuiden van de Ceintuurbaan, de Zuidelijke of Nieuwe Pijp genoemd, is in de jaren twintig gebouwd, bijna een halve eeuw later dan de eerste huizen van de Noordelijke of Oude Pijp. De overheid stelde inmiddels veel strengere eisen aan de woningbouw. Door goedkoop grond en leningen beschikbaar te stellen aan woningbouwverenigingen kon er voor het eerst op grote schaal kwalitatief goede huizenbouw voor de arbeidersklasse gerealiseerd worden. De Zuidelijke Pijp viel binnen het plan-zuid Plan Zuid van Berlage. Dit plan brak radicaal met de 19de eeuwse stedenbouw, zoals van de Oude Pijp. De huizen werden niet meer één voor één ontworpen en gebouwd in lange smalle straten, maar in grote woningblokken aan ruime boulevards, rustieke binnenhoven of rustige groene straten en pleintjes.

2 min

Baksteenromantici

Berlage ontwierp een wijk waarin de gevelwanden en openbare ruimte op elkaar waren afgestemd. Het Pijpse deel van Plan Zuid wijkt af van de rest in zijn kleinschalig opzet met intieme hoven en pleintjes. Dit moest de sociale saamhorigheid onder de arbeiders versterken. Als we naar de architectuur kijken begrijpen we goed waarom de architecten van de Amsterdamse School, die de huizen en woningblokken ontwierpen, gekscherend ‘baksteenromantici’ werden genoemd. De gestileerde gevelwanden, regelmatig onderbroken door golven en rondingen, laten een grote variatie in liggende en rechtopstaande bakstenen zien. Ook het veelvuldig en gevarieerd gebruik van dakpannen is kenmerkend voor deze stijl. Overal ziet men prachtig vormgegeven trappenhuizen, torentjes, erkers en beeldhouwwerk in de gevelwanden. Aan de aandacht voor details is te zien dat de bouwstijl van de Amsterdamse School erg kostbaar moet zijn geweest.

Nieuwe Pijp

Michel de Klerk

Michel de Klerk (1884-1923) is een van de bekendste architecten van de Amsterdamse School. Hij heeft enkele bijzondere woningbouwcomplexen in Amsterdam op zijn naam staan. In de Nieuwe Pijp wordt het complex dat hij voor woningebouwvereniging de Dageraad bouwde aan de Pieter Lodewijk Takstraat en Therese Schwartzplein gezien als een van de pronkstukken van Plan Zuid. Ook aan de Vrijheidslaan heeft de Klerk de gevelwanden op een bijzondere manier vormgegeven. De Klerk ontwierp ook een plan voor de nieuwe Rijksacademie van Beeldende Kunsten die de Minervalaan aan de noordelijke kop zou moeten afsluiten. Dit plan is echter nooit doorgegaan. Begin jaren zestig verrees op die plek het Hilton Hotel.

Foto: Collage Museum De Dageraad

Museum De Dageraad

Achter de golvende gevel van Amsterdamse School Museum De Dageraad vindt u informatie over de kunst en architectuur van de Amsterdamse School. Het museum voert nog altijd de naam die het gebouw oorspronkelijk meekreeg. Deze locatie richt zich specifiek op de Amsterdamse School in het beroemde Plan Zuid, dat begin vorige eeuw ontworpen is door architect H.P. Berlage.

Woningbouwcomplex De Dageraad is de Amsterdamse School in zijn puurste vorm. Architecten Michel de Klerk en Piet Kramer kregen de opdracht om alle facetten van het straatbeeld te ontwerpen. Behalve de straatgevels ontwierpen zij ook de achtergevels en woningplattegronden. Dit leidde tot een vorm van totaalkunst waarin schoonheid centraal stond.

In het museum vindt u naast informatie over Plan Zuid alles over de geschiedenis van dit expressionistische wooncomplex en zijn architecten.

Bron: Museum de Dageraad / Museum Het Schip

Publicatiedatum: 20/08/2013