3 min

Arbeiderspaleizen

De architecten van de Amsterdamse School waren kritisch over de speculatiebouw als gevolg van de industriële revolutie in de negentiende eeuw, en wilden goede en mooie woningen. Daarbij werden ze gesteund door een idealistisch gemeentebestuur en woningbouwcorporaties die de woonomstandigheden van de arbeiders wilden verbeteren. Er moest afscheid genomen worden van de krotten en daarvoor waren nieuwe wijken nodig. De woningen die gebouwd werden, waren van veel betere kwaliteit en bijzonder fraai. Er werd lovend over gesproken en men noemde ze ‘arbeiderspaleizen’.

Detail van een woningbouwblok in de Spaarndammerbuurt, ontworpen door Michel de Klerk omstreeks 1920.

Gebouwen als kunstwerken

De Amsterdamse School-architecten vonden dat gebouwen qua architectuur ware kunstwerken moesten zijn. Bakstenen en dakpannen waren bij hen meer dan bouwelementen, ze waren ook een middel om nieuwe vormen te creëren. Architecten zoals Michel Kramer, J.M. van der Meij en Piet Kramer gebruikten voor hun creaties een keur aan materialen. Naast de traditionele bakstenen werd ook veel hout, siersmeedwerk, glas-in-lood en beeldhouwwerk toegepast.

Wendingen

De Amsterdamse School is een expressionistische beweging. In de schilderkunst hadden de architecten de uitbundige kleurrijke stijl van Vincent van Gogh als voorbeeld en in de Nederlandse literatuur werden ze beïnvloed door de beweging van de Tachtigers, die pleitten voor schoonheid en individualisme. Het bindende element van de beweging was het tijdschrift Wendingen, waarin de werken van de Amsterdamse School-architecten werden gepresenteerd en aandacht werd besteed aan inspiratiebronnen uit de natuur, zoals schelpen en kristallen.

Omslag van het tijdschrift Wendingen, ontworpen door Michel de Klerk.

Internationale invloed

De  architecten van de Amsterdamse School hadden veel oog voor het detail. Er werd vaak gebruik gemaakt van organische vormen en natuurlijke materialen. Behalve gebouwen ontwierpen de architecten ook meubels, textiel, glaswerk en boekomslagen. De invloed van de Amsterdamse School strekt zich tot ver buiten Amsterdam uit. In bijna elke plaats in Nederland, maar zelfs in Indonesië staan gebouwen in de stijl van de Amsterdamse School.

Het Gebouw A van zendstation Radio Kootwijk, door Julius Luthmann, 1920-1923.

Wereldtentoonstelling

De Amsterdamse School heeft veel buitenlandse architecten beïnvloed. Op het hoogtepunt van de internationale kunststroming Art Deco, de wereldtentoonstelling ‘l’Exposition Internationale des Arts Décoratifs et Industriels Modernes’ van 1925 in Parijs was de Amsterdamse School goed vertegenwoordigd.

Beeld van Floor Wibaut op het woningcomplex De Dageraad in Amsterdam, ontworpen door Michel de Klerk en Piet Kramer omstreeks 1920.

Wibaut en Keppler

Floor Wibaut die in 1914 in Amsterdam wethouder werd, is een belangrijke steunpilaar voor de Amsterdamse School geweest, evenals zijn zwager Arie Keppler, die in 1915 directeur van de Gemeentelijke Woningdienst werd. Keppler heeft de bouw van de Amsterdamse School-architecten ooit verdedigd met de uitspraak: “Schoonheid is een vreugde voor de eeuwen”. Hij heeft gelijk gekregen. Tegenwoordig komen de hoogtepunten van de Amsterdamse School in bijna elk architectuurboek voor en veel toeristen komen er jaarlijks naar kijken.

Platform Wendingen

Op 6 maart 2014 is in het Scheepvaarthuis in Amsterdam het startschot gegeven voor Wendingen, Platform voor de Amsterdamse School. De website is een initiatief van Museum Het Schip, dat zich sinds 2001 met steun van de Amsterdamse woningcorporaties inzet om de Amsterdamse School op de kaart te zetten.

Dankzij de inspanningen van archieven, architectuurcentra, musea en particulieren is er al een grote hoeveelheid bronnen en historische informatie over de Amsterdamse School verzameld en digitaal ontsloten. Deze informatie wordt via Platform Wendingen beschikbaar gemaakt en gekoppeld aan objecten, personen en achtergrondverhalen. Zo ontstaat er een compleet overzicht van architectuur- en kunststroming de Amsterdamse school.

Bron: Museum Het Schip

Publicatiedatum: 08/06/2011