Één van de beroemdste kunstenaars uit Nederland, Vincent van Gogh, is geboren in Zundert, overleden te Auvers-sur-Oise en heeft het grootse gedeelte van zijn leven gewoond en gewerkt in afwisselend Brabant, Den Haag, Drenthe, België en Frankrijk. Je zou terecht kunnen concluderen dat Van Gogh weinig tot niets te maken heeft gehad met Amsterdam, laat staan Noord-Holland. Niks blijkt minder waar.

Via Bonger in Bussum

De belangrijkste connectie tussen Van Gogh en Noord-Holland is tevens het verhaal achter het Van Gogh Museum in Amsterdam. Vincents broer, Theo van Gogh trouwde in 1889 met de in Amsterdam geboren Johanna Gesina Bonger. Ze trouwden in Amsterdam, maar gingen in Parijs wonen. In 1890 werd hun zoon Vincent Willem van Gogh geboren. In de zomer van dat jaar overleed Vincent van Gogh en zijn broer volgde hem na een half jaar later, na een zware depressie. Na de dood van Theo kreeg Johanna een grote hoeveelheid aan waardeloos beschouwde werken van haar zwager. Ze keerde vanuit Frankrijk terug naar Nederland en vestigde zich in Bussum, waar ze met behulp van haar broer de schilderijen van Van Gogh via verkoop in omloop trachtte te brengen, om in haar levensonderhoud te kunnen voorzien.

Eerste tentoonstellingen

Steeds meer kunstenaars lieten zich in de loop van de negentiende eeuw door Van Gogh inspireren, doordat de werken van de overleden kunstenaar door inspanning van Johanna Bonger onder de aandacht werden gebracht. Tussen 1890 en 1923 verkocht zij ruim tweehonderd schilderijen van haar zwager. In 1892 werd er zodoende voor het eerst een overzichtstentoonstelling van het werk van Van Gogh georganiseerd in Amsterdam door Roland Holst en Jan Toorop. In 1905 organiseerde Bonger zelf een grote tentoonstelling over het werk van haar zwager in het Stedelijk Museum van Amsterdam. Daarnaast publiceerde de weduwe van Theo van Gogh in 1914 een biografie over Vincent met daarin diens brieven aan Theo, die zij in chronologische volgorde had gelegd en overgetypt. Toen Bonger, lerares Engels van beroep, het jaar daarop in New York verbleef, vertaalde ze ruim vijfhonderd brieven van haar zwager naar het Engels.

Van Stichting naar Museum

In 1903 verhuisde het gezin Van Gogh naar Amsterdam en na Johanna’s overlijden in 1925 hield haar zoon de geërfde kunstverzameling bij elkaar. Anders dan zijn vader en zwager was Vincent Willem van Gogh echter geen kunstenaar of kunsthandelaar, maar een ingenieur in hart en nieren. Hij richtte in 1960 de Vincent van Gogh stichting op met een vertegenwoordiger van de Nederlandse regering, zijn vrouw en drie kinderen. Deze stichting had het doel de uitgebreide collectie van Van Gogh bijeen te houden en later in een museum onder te brengen. Tot die tijd leende hij de schilderijen uit aan diverse musea. Het opzetten van een speciaal aan Vincent van Gogh gewijd museum begon toen de familie Van Gogh in juli 1962 de volledige collectie schilderijen, tekeningen en brieven aan de Nederlandse staat verkocht voor ruim vijftien miljoen gulden. Elf jaar later opende koningin Juliana het door Gerrit Rietveld ontworpen hoofdgebouw van het Van Gogh Museum in Amsterdam.

Johannes van Gogh

Nog een familieconnectie in de Hoofdstad

Toen Vincent van Gogh in 1877 naar Amsterdam verhuisde om zich voor te bereiden op het staatsexamen verbleef hij bij zijn oom Johannes van Gogh die op dat moment commandant van de marinewerf van Amsterdam was. De schilder Van Gogh hield het nauwelijks een jaar vol in de Nederlandse hoofdstad, maar Johannes Van Gogh – viceadmiraal en officier in de Militaire Willemsorde – woonde en werkte hier wel langer dan zijn neefje. In het jaar dat Vincent bij hem logeerde, was hij net aangesteld als commandant en directeur der scheepswerf in Amsterdam. Dit bleef hij tot hij in 1879 eervol werd ontheven van zijn functie, waarna hij in 1880 vertrok naar Batavia, waar hij zijn carrière vervolgde. Johannes van Gogh overleed na een kort ziekbed in 1885.

Auteur: Liza Koppenrade

Bronnen

Van Gogh Museum.

De Mirandabuurt Amsterdam. (29 april 2011). Johanna Bonger, grondlegger van het Van Gogh Museum.

Historiek. (19 april 2015). Bijzondere privécollectie tijdelijk te zien.

Lampers, Stephanie. (1 mei 2013). Bouw Van Gogh Museum.

Wandelmagazine. (2012). De Van Gogh Mile in Amsterdam.

Publicatiedatum: 22/07/2015